قایق‌های تندرو را شاید بتوان بارزترین مشخصه قدرت دریایی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز و در عین حال بزرگترین چالش عملیاتی و تاکتیکی برای ناوگان نیروی دریایی آمریکا در این منطقه برشمرد. چالشی که غربی‌ها و آمریکایی‌ها نیز به آن اعتراف کرده اند و یکی از بزرگترین و مهمترین تاکتیک های ایران در جنگ دریایی را افزایش توان عملیاتی در نبرد نامتقارن با بکارگیری قایق‌های تندرو و تاکتیک یورش جمعی علیه اهداف می‌دانند. حتی با وجود طراحی ها و ورود سامانه های جدید، باز هم اندیشکده های آمریکایی در گزارشات و تحلیل های خود هجمه به صورت «هجوم دسته جمعی و سریع» به عنوان یک تاکتیک مهم در نیروی دریایی سپاه که در آن انبوهی از قایق‌های تندرو به یک شناور حمله می‌کنند را پاشنه آشیل نظامیان آمریکایی می دانند.
همین چالش جدی که حضور قایق‌های تندرو در خلیج فارس متوجه نیروهای آمریکایی می‌کند را می‌توان دلیل محکمی برای تداوم سرمایه‌گذاری و توسعه شناورهای تندرو بر شمرد و به همین دلیل طی سالهای اخیر صناع دفاعی و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بخصوص سپاه پاسداران دستاوردهای مهم و تاثیرگذاری را در حوزه شناورهای تندرو معرفی کرده که در جدیدترین اتفاق، در روزهایی که گذشت شاهد تحویل سری جدیدی از شناورهای تندرو به نیروی دریایی سپاه بودیم. با نگاهی به تصاویر مربوط به این مراسم مشخص می شود که برای اولین بار نسل جدیدی از شناورهای تندرو موشک انداز سپاه با قابلیتی ویژه – این بار در بحث طراحی بدنه و استفاده از طراحی کاتاماران – رسما وارد خدمت شده اند.
چرا سپاه به سراغ دو بدنه ها رفت؟
ساختمان بدنه شناورها به طور کلی به دو دسته «تک بدنه» یا Monohull و «چندبدنه» یا Multihull تقسیم می‌شوند که در هرکدام از این دو دسته، چندین نمونه را زیرمجموعه خود شامل می‌شود. نمونه تک بدنه که متداول‌ترین نوع بدنه در انواع در شناورهای موجود در جهان است، از یک بدنه تکی و غالبا V شکل تشکیل شده است که به وسیله مخازنی با نام بالاست تعادل آن بر روی سطح آب حفظ می‌شود. بالاست تانک‌هایی است که در آن آب به منظور حفظ ثبات کشتی و قابلیت مانور در مواقع تلاطم دریا استفاده می‌شود. همچنین از این مخازن با پر کردن آب برای بیشتر فرو رفتن در عمق آب استفاده می‌شود. نمونه چند بدنه نیز که از ۲ یا تعداد بیشتری بدنه تشکیل شده، بر اساس تعداد بدنه‌ها، ترکیب، شکل و اندازه بدنه آن به دسته‌های مختلفی از جمله کاتاماران (دو بدنه)، تریماران (سه بدنه)، کوادریماران(چهار بدنه) و پنتاماران(پنج بدنه) تقسیم بندی می‌شود.
شکل انواع شناورهای تک بدنه و چند بدنه
شناور نسل جدید در نمایشگاه دستاوردهای ۴۰ ساله – سال ۹۷
اکثر قایق‌های چند بدنه در انواع مختلف نمونه کاتاماران است و شناورهای تریماران و نمونه‌های بعدی به دلیل جدید بودن فناوری، کمتر در دنیا متداول هستند. شناورهای کاتاماران از دو بدنه جدا از هم تشکیل شده که توسط یک بدنه میانی به یکدیگر متصل می‌شوند. بر خلاف شناورهای تک بدنه که برای ایجاد تعادل خود از مخازن بالاست استفاده می‌کنند، در شناورهای کاتاماران به منظور پایدارسازی بدنه در آب از فاصله عرضی میان دو بدنه استفاده می‌شود و هرچه این عرض بیشتر باشد، پایداری بیشتر خواهد بود. یکی دیگر از مزایای مهم این نوع طراحی ایجاد قابلیت حرکت در آب های بسیار کم عمق، شاید چیزی در حدود دو متر یا کمتر است.
این قابلیت شناور جدید، یگانهای دریایی سپاه را قادر می سازد تا در مناطق بسیار نزدیک به ساحل نیز با سرعت بالا حرکت کرده و تقریبا از هر نقطه ای به شلیک اقدام کنند. وجود عوارض و جزایر طبیعی و مصنوعی فراوان در خلیج فارس و تنگه هرمز یک نوع پوشش طبیعی محسوب می شود که شناورهای تندرو می توانند در پناه آنها اقدام به مانور و انجام شلیک غافلگیر کننده به سمت دشمن کنند. پایداری عرضی در آبهای آرام، مقاومت مناسب هیدرودینامیکی، پایداری دائمی و تعادل دنیامیکی در سرعت بالا، توان حمل بار بالاتر نسبت به وزن و اندازه و توزیع ضربه کوبش وارد شده به شناور که باعث کاهش فشار به بدنه و افزایش عمر آن نسبت به نمونه های عادی می شود از جمله دیگر مزایای استفاده از این طراحی است.
در کشورمان شناور شهید ناظری که قبلا توسط نیروی دریایی سپاه ساخته شده از نوع کاتاماران است که ۵۵ متر طول، ۱۴ متر عرض، ۱.۵ متر آبخور، ۲۴۰ تن وزن و سرعتی معادل ۲۷ گره دریایی دارد. شناور شهید ناظری همچنین از بدنه آلومینیومی سبک برخوردار است و قادر به تحمل موج‌هایی تا ارتفاع ۶ متر است. در بخش شناورهای خارجی موشک انداز که شبیه طرح جدید ایران باشند شاید بتوان پروژه تایپ ۰۲۲ چین را شبیه ترین طرح به قایق های تندرو جدید ایران معرفی کرد. این شناورها از جمله پر شمارترین موشک اندازهای دریایی تولید شده در چین هستند و برای عملیات با سبک و سیاقی نزدیک به تفکر عملیاتی در خلیج فارس برای عملیات در مناطق نزدیک به سواحل چین خصوصا تنگه تایوان توسعه پیدا کردند.
شناور چینی تایپ ۰۲۲
شناور جدید چه مشخصاتی دارد؟
جدیدترین شناور تندرو موشک انداز ایرانی در نمایشگاه اقتدار ۴۰ در سال ۹۷ برای اولین بار رونمایی شد اما خبری از عملیاتی شدن آن در نیروهای مسلح کشورمان بویژه نیروی دریایی سپاه منتشر نشده بود. طبق اطلاعات منتشره در آن زمان، این شناور تندرو ۱۶ متر طول، ۵ متر عرض و ۶۵ سانتی‌متر آبخور دارد. بر اساس تصاویر مربوط به سازه اولی حامل موشک در نمایشگاه اقتدار ۴۰ و تصاویر تحویل دهی جدید به نیروی دریایی سپاه، به نظر می رسد احتمالا این قایق ها با موشک های کروز ضد کشتی سری ظفر یا نصر مسلح شده اند. بهره گیری از دو موتور ۱۳۰۰ اسب بخاری، سرعت ۴۵ گره دریایی، معادل ۸۳ کیلومتر بر ساعت را برای این شناور تندرو به همراه خواهد داشت.
تحویل شناورهای کاتاماران به نیروی دریایی سپاه
جایگاه نصب موشک بر روی شناور کاتاماران جدید ایران – تصویر مربوط به نمایشگاه دستاوردهای دفاعی در مصلی تهران
موشک کروز ظفر که در سال ۱۳۹۱ معرفی شد به طور کلی شباهت شکلی و ابعادی به موشکهای کوثر دارد. ظفر موشکی با جرم ۱۲۰ کیلوگرم، برد تا ۲۵ کیلومتر، سرعت ۰.۸ ماخ بوده و آخرین نسل از موشک های ضد کشتی سبک و کوتاه برد ایران است. سرجنگی ۳۰ کیلوگرمی و سامانه هدفگیری راداری که قابلیت «شلیک کن و فراموش کن» به این موشک بهره مند از پیشران سوخت جامد می دهد از دیگر ویژگی های این موشک ۲.۶۸۵ متری است که قطر ۱۸۰ میلیمتر و دهانه بال۵۸۶ میلیمتری دارد.
موشک کروز ظفر
موشک کروز ضد کشتی نصر در زمره سلاح‌هایی با برد کوتاه تا متوسط قرار می‌گیرد. اصلی‌ترین تفاوت این موشک با کوثر و ظفر میزان بالای سرجنگی است که قدرت تخریب بسیار بالایی برای آن ایجاد نموده. موشک ۳۵۰ کیلوگرمی نصر-۱ با برد دستکم ۳۵ کیلومتر حاوی یک سرجنگی نیمه زرهی ۱۳۰ کیلوگرمی بوده که در حدود ۴.۵ برابر سرجنگی موشک کوثر-۳ است.
شلیک موشک نصر هدایت راداری از شناور تندرو ذوالفقار
با توجه به اینکه شناورهای تندرو از ابتدای تشکیل نیروی دریایی سپاه به عنوان اولویت اصلی این نیرو در بحث رزم های سطحی مطرح بوده و در طول سالهای گذشته مدل های جدید تری از شناورهای موشک انداز تندرو وارد سازمان رزم سپاه شده اند، طرف مقابل یعنی دشمنان فرامنطقه ای نیز در این میان به دنبال روش های گوناگونی برای مقابله با این تاکتیک سپاه رفته اند اما توسعه شناورهای موشک انداز با بهره گیری از طراحی دو بدنه را می توان جدیدترین حرکت و غافلگیری ایران در صفحه شطرنج نبرد دریایی در خلیج فارس دانست و در ادامه نیز حتما عملیاتی کردن و تولید انبوه شناورها و زیردریایی بدون سرنشین خواهد بود که در مراسم تحویل همین شناورهای جدید تصاویری از آزمایش آن منتشر شد.
مشخصا تاکتیک سپاه در بحث رزم دریایی همچنان روی اصولی مشخص و شناخته شده قرار دارد که می توان آن را به صورت فشرده یک حمله ترکیبی با موشک های کروز، بالستیک ضد کشتی، قایق های تندرو مسلح به موشک، قایق های انتحاری بدون سرنشین و البته پهپادهای مسلح و اکنون نیز زیردریایی های بدون سرنشین دانست؛ همان چیزی که باعث شده بیش از ۳۰ سال، دشمنان جرات تعرض و تعدی به منافع و مرزهای کشورمان در آبهای جنوبی را نداشته و حتی نتوانند نفتکش های ایرانی که عازم دورترین مناطق جهان می شوند را با آسیب یا تعرضی، آزار دهند.
