به گزارش ایرناپلاس، هفدهمین دوره از طرح‌های فصلی از ۱۷ خردادماه آغاز شد و به دلیل استقبال عمومی از طرح و مطالبه کتاب‌فروشان از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر افزایش اعتبار و مدت زمان اجرای طرح، تا ۲۵ خردادماه ادامه یافت. این در حالی است که برخی از کتاب‌فروشان همزمانی برگزاری طرح با روزهای پایانی تبلیغات انتخاباتی را مانع خبررسانی دقیق اعلام کردند. در این طرح، مخاطبان تا سقف ۲۰۰ هزار تومان و ۲۰ درصد تخفیف از کتاب‌فروشی‌های عضو طرح خرید کردند. کتاب‌های عمومی، کودک و نوجوان و دانشگاهی مشمول این میزان تخفیف بودند.
سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره بهارانه ۱۴۰۰ در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «در آخرین روز طرح بهارانه کتاب تا ساعت ۱۶، بیش از ۵۴۴ هزار کتاب به مبلغ حدود ۲۱۰ میلیارد ریال از کتاب‌فروشی‌های کشور خریداری شد. در بهارانه کتاب سال ۹۹ حدود ۱۱۷ میلیارد ریال و ۳۰۴ هزار کتاب خریداری شد. نزدیک ۸۰ درصد افزایش، خبر خوب این دوره است. بهار کتاب پُر رونق‌تر باد.»
در بهارانه کتاب ۱۴۰۰، فروش بالاتر از دوره‌های گذشته بود. ایوب دهقانکار مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، ۲۶ خرداد با پایان یافتن هفدهمین دوره طرح‌های توزیع یارانه کتاب از طریق کتابفروشیها _ طرح‌های فصلی فروش کتاب_ درباره یارانه اختصاص یافته به استان‌ها در این طرح توضیح داد و گفت: مجموع کل یارانه اختصاص یافته به بهارانه کتاب ۱۴۰۰، ۴۲ میلیارد و ۲۲ میلیون ریال بود که از این مبلغ، ۷ میلیارد و ۲۷۰ میلیون و ۶۰۰ هزار ریال به استان تهران و ۳۴ میلیارد و ۷۵۱ میلیون و ۴۰۰ هزار ریال به سایر استان‌ها تعلق گرفت.
از مبلغ کل یارانه اختصاص یافته، ۳۹ میلیارد و ۵۹۴ میلیون و ۹۲۹ هزار و ۴۳۹ ریال در کل کشور مصرف شده که ۶ میلیارد و ۷۴۵ میلیون و ۹۶۰ هزار و ۹۴۴ ریال در استان تهران و ۳۲ میلیارد و ۸۴۸ میلیون و ۹۶۸ هزار و ۴۹۵ ریال در دیگر استان‌ها استفاده شد.
به گفته مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، ۹۲۱ کتابفروشی از سراسر کشور در بهارانه کتاب ۱۴۰۰ ثبت‌نام کردند که از این تعداد ۸۸۷ کتابفروشی برای مشارکت در طرح تائید شدند که از بین این تعداد، ۲۰۶ کتابفروشی در شهرستان‌ها و ۶۸۱ کتابفروشی در مراکز استان‌ها حضور داشتند. این آمار نشان‌دهنده افزایش حضور و مشارکت ۳۳ درصدی کتابفروشیها در مقایسه با بهارانه کتاب سال ۹۹ است. در بهارانه کتاب سال گذشته ۶۶۷ کتابفروشی از سراسر کشور فعالیت داشتند.
آزاده نظربلند معاون کتاب و فرهنگ خانه کتاب و ادبیات ایران، ۱۸ خرداد در برنامه «صبح و گفت‌وگو» درباره طرح بهارانه کتاب، هدف این طرح را بالا بردن سرانه مطالعه غیرموظف اعلام کرد و گفت: کتاب‌هایی که شامل این طرح می‌شوند انتخاب و یا گردآوری شده با یک هدف خاص نیستند، بلکه اگر کتاب شابک درستی داشته باشد و در بانک اطلاعاتی خانه کتاب هم ثبت شده، مشمول طرح خواهد بود.
همه کتابفروشیها را به یک نسبت شارژ کنند
اعتبار طرح‌های حمایتی مساله‌ای است که همواره دغدغه کتاب‌فروشان در برگزاری طرح‌های بوده است. با اینکه در چند دوره، اعتبار قابل شارژ مجدد نبود، در بهارانه ۱۴۰۰ اعلام شد که در صورت امکان اعتبار کتابفروشیها شارژ خواهد شد.
مسعود درودی مدیر کتابفروشی دانشمند سنندج با اعلام اینکه در هر دوره اعتبار کمتر از نیاز کتابفروشی بوده است؛ به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در بهارانه کتاب اعتباری سه میلیون تومانی یعنی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد دوره‌های پیش به ما تعلق گرفت.
به گفته وی، مسئولان نباید برای شارژ مجدد اعتبار کتابفروشیها منتظر پایان اعتبار کتابفروشیها بمانند و اگر امکان شارژ مجدد وجود دارد، باید همه کتابفروشیها را به یک نسبت شارژ کنند.
وی توضیح داد: وقتی دیدم اعتبار کمی به من تعلق گرفته است، برای آن برنامه‌ریزی کردم. به توصیه خانه کتاب کم‌کم از اعتبار استفاده کردم، حتی از قبول چند کد ملی از یک نفر اجتناب کردم، اقدامی که پیش از این از طرف کتاب‌فروشان برای جلب رضایت مشتری انجام می‌شد.
وی با تاکید بر اینکه درست نیست که اعتبار کتابفروشی که برای مدیریت اعتبار برنامه‌ریزی کرده است، شارژ نشود و اعتبار کتابفروشی که بی‌برنامه از اعتبار استفاده کرده و برای خرید یک مشتری ۱۰ کد ملی را پذیرفته است، دوباره شارژ شود، افزود: در شرایط طرح که کتاب‌فروش باید آنها را تائید کند، نوشته‌شده اعتبار مبلغ نهایی است و قابل شارژ نیست و مجبوریم به این شرایط عمل کنیم.
خرید در فضای مجازی، سبکی است که بعد از همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ رونق بیشتری نسبت به قبل پیدا کرد. درودی امکان استفاده از طرح بهارانه در فضای مجازی را اینگونه توضیح داد: خرید در فضای مجازی مانند این است که فرد به کتابفروشی مراجعه کند، به او اطلاع می‌دهیم که با تخفیف قیمت کتاب چقدر می‌شود، در این روش به کد ملی فرد برای استفاده از طرح و آدرس برای ارسال کتاب نیاز داریم. این روش با مراجعه حضوری تفاوت زیادی ندارد و البته عده کمی در فضای مجازی خرید می‌کنند. تعداد افرادی که برای ارسال کد ملی در خرید اینترنتی به کتاب‌فروش اعتماد نمی‌کنند، مانند خرید حضوری بسیار کم است.
طرح جذابیت سابق را ندارد
برخی کتاب‌فروشان، هم‌زمان بودن طرح با روزهای آخر تبلیغات انتخابات را به عنوان یکی از مشکلات این دوره اعلام کرده بودند. در این روزها مردم با انبوه اخبار انتخاباتی مواجه هستند. اینکه چرا این روزها برای برگزاری بهارانه انتخاب شد نیز از نقدهای وارد شده کتاب‌فروشان است.
درودی معتقد است، اطلاع‌رسانی در این دوره ضعیف‌تر شده است. وی ادامه داد: در این دوره اخبار طرح در میان اخبار انتخاباتی گم شد، اما دوره‌های پیش هم پویش خبری قوی نداشتیم و تغییری در آن اتفاق نیفتاده است.
این‌فعال حوزه کتاب، درباره چگونگی اطلاع مشتری‌های کتابفروشی خود گفت: ۹۰ درصد مشتری‌هایم از طریق صفحه اینستاگرام مطلع شدند یا اینکه در خرید از کتابفروشی دیگر، یک همکار به آنها اطلاع داده است. می‌توان گفت کمتر از ۱۰ درصد افراد از طریق اخبار و رادیو درباره طرح مطلع شده باشند.
درودی، افزایش قیمت کتاب را مشکلی دیگر اعلام کرد و گفت: مساله دیگر سایت‌هایی هستند که همواره تخفیف می‌دهند، برخی سایت‌ها همیشه تخفیف بیشتر از طرح می‌دهد، ارسال رایگان هم دارند؛ حتی ناشران معروف و با سابقه در سایتشان تخفیف‌های بالایی دارند. به همین دلیل این طرح جذابیت سابق را ندارد. برخی آثار کتاب‌سازی شده هم تخفیف بالای ۵۰ درصد دارند. قیمت کتاب معمولی اگر امروز ۸۰ یا ۹۰ هزار تومان است، سال گذشته افراد می‌توانستند همان کتاب را با قیمت ۳۰ هزار تومان بدون تخفیف بخرند.
در طرح بهارانه، اعتبار هر کتابفروشی کاهش یافت
موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در پاسخ به یک کتاب‌فروش درباره چرایی کاهش اعتبار در بهارانه، افزایش تعداد کتاب‌فروشی‌هایی را که در طرح شرکت کردند، علت اصلی کاهش اعتبار هر کتابفروشی بیان کرد، زیرا در این شرایط باید اعتبار طرح را میان تعداد بیشتری از کتابفروشیها تقسیم کنند.
دروری در این رابطه گفت، به دلیل کاهش اعتبار، کتابفروشی نتوانسته مانند دوره‌های پیش تبلیغ کند، زیرا اگر مشتریان زیادی از طرح استفاده کنند، اعتبار کتابفروشی تمام می‌شود و در این مرحله یا باید به درخواست مشتری پاسخ منفی بدهند یا اینکه از بودجه کتابفروشی برای ادامه طرح استفاده کنند.
وی توضیح داد: در دوره‌های پیش در اینستاگرام عمومی شهر برای طرح فصلی تبلیغات می‌دادم. همچنین برای مشتری‌های کتابفروشی پیام می‌فرستادم زیرا بانک اطلاعات مشتریان را دارم. اما در این دوره فقط در صفحه کتابفروشی درباره طرح اطلاعات منتشر کردم. زیرا باید این کار را می‌کردم اما از تبلیغات بیشتر خودداری کردم تا بتوانم اعتبار را به روز آخر برسانم.
در طرح هستیم اما اعتبار نداریم
با اینکه افزایش شدید قیمت کتاب، سهم طرح‌های حمایتی را در سهولت خرید کمتر از گذشته کرده‌اند، اما به گفته محمدرضا گنجی مدیر کتابفروشی چشمه کوروش، کسی که بخواهد کتاب بخرد با توجه به تورم، از هر فرصتی برای خرید کتاب استفاده می‌کند. وی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: قیمت کتاب خیلی بالا رفته، اما مساله آزار دهنده برای من این است که اعتباری برای هر دوره از طرح اختصاص داده می‌شود اما نمی‌دانیم این اعتبار برای هر کتاب‌فروش به چه اندازه است و هیچ وقت هم متوجه نمی‌شویم.
وی درباره روند اعطای اعتبار به کتابفروشی توضیح داد: عددی را به هر کتابفروشی اعتبار می‌دهند و طرح معمولا یک هفته تا ۱۰ روز است. اما وقتی مثلا دوشنبه طرح شروع شد، سه‌شنبه اعتبار تمام شده بود. افرادی که به کتابفروشی می‌آیند، می‌پرسند که در طرح هستید؟ وقتی به آنها اعلام می‌کنیم که در طرح هستیم اما اعتبار نداریم، برایشان سوال ایجاد می‌شود که روز دوم چطور اعتبار ندارید. وقتی با مسئولان تماس می‌گیریم باید التماس کنیم تا اعتبار را افزایش دهند، در پایان جواب منفی می‌دهند اما بعد از چند ساعت شارژ می‌کنند.
او که در این طرح بهارانه، سه بار اعتبار خود را شارژ کرده است، توضیح داد: برای بار دوم هم سه برابر دفعه پیش درخواست کردم، مسئول پاسخ دهنده فرد پیگیر، محترم و پاسخگو بود اما می‌گفت شارژ برای دومین بار ممکن نیست و اما باز هم تمدید شد.
مقدار اعتبار اولیه هر فروشگاه به مسائلی مانند تعداد دوره‌ای که کتابفروشی در طرح شرکت کرده، متراژ کتابفروشی و عناوین موجود در آن بستگی دارد. این در حالی است که به گفته گنجی، برخی از کتابفروشیها رقم‌های بالایی نسبت به دیگران در طرح دریافت می‌کنند.
وی افزود: برای من مشخص شده در طرح حمایتی اعتبار وجود دارد، همچنین اعتبار کتابفروشی را می‌توان تمدید کرد اما حتما باید درخواست کرد.
وی با اشاره به افرادی که از برگزاری طرح‌های حمایتی در کتابفروشی بی‌خبرند، گفت: بسیاری از افراد که وارد کتابفروشی می‌شوند از اجرای طرح خبر نداشتند و زمانی که به صندوق می‌آیند و به آنها درباره طرح می‌گوییم خوشحال می‌شوند و در نتیجه تا جایی که ممکن بود ما از طرح استفاده کردیم.
گنجی تاثیر پایان اعتبار طرح روی مخاطب را به ضرر کتاب‌فروش اعلام کرد و توضیح داد: مساله‌ای که زمان پایان اعتبار پیش می‌آید، این است که مشتری فکر می‌کند وقتی به او می‌گوییم که اعتبار تمام شده، دروغ می‌گوییم، در حالی که این اعتبار، پول نیست و اگر از طرح استفاده نکنم از دستم می‌رود. اما نمی‌توانیم این را به مشتری ثابت کنیم و مشتری می‌گوید که اگر طرح هست، چرا ندارید؟
مدیر کتابفروشی چشمه کوروش با بیان اینکه در دوره‌های بعد در طرح‌های حمایتی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران شرکت خواهدکرد، ادامه داد: امیدوارم که ساز و کار مشخص باشد و عددی را به عنوان اعتبار کتابفروشی مشخص کنند. ۱۶ دوره است که این طرح برگزار می‌شود، امیدوارم در دوره‌های بعد عدالت رعایت شود و لازم نباشد که برای شارژ التماس کنم.
گنجی با بیان اینکه پیش از تمدید دو روزه طرح، اعتبار کتابفروشی چشمه کوروش تمام شده‌بود، گفت: در این دو روز به تعدادی از مشتری‌ها و افراد که به واسطه تخفیف به کتابفروشی آمده بودند، از طرف کتابفروشی تخفیف دادیم.
برگزاری طرح‌های حمایتی از اقداماتی است که تا اندازه‌ای موجب چرخش مالی در بازار نشر می‌شود، با اینکه مشکلاتی در شیوه برگزار این طرح خودنمایی می‌کند، کتاب‌فروشان از اجرای آن راضی هستند.
در گفت‌وگو با کتاب‌فروشان، مهمترین پرسش‌های آنها از مسئولان‌خانه‌کتاب و ادبیات ایران، “چرایی انتخاب زمان برگزاری طرح در روزهای تبلیغات انتخاباتی، چرایی کاهش اعتبار هر کتابفروشی، چرایی لزوم درخواست کتاب‌فروشان برای تمدید اعتبار و چرایی برگزار نشدن طرح در اردیبهشت بود. پیگیری‌ها برای دریافت پاسخ از موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران بی‌نتیجه ماند.
