زمین لرزه ای که در آن ۴۰ هزار نفر به آنی جان خود را از دست دادند، بیش از ۲۰۰ هزار خانه ویران و ۵۰۰ هزار نفر بی خانمان شدند و خسارات بسیاری به تأسیسات و اماکن عمومی در گیلان وارد شد.

آرزو اکنون در سی سالگی مادر دخترکی شیرین است که نامش را آتیه گذاشته و در یکی از واحدهای مسکن مهر رودبار شهر تاریخ و زیتون، فرزندش را بزرگ می کند. او نگران آتیه است، دلواپس روزی که بار دیگر زمین بلرزد و عزیزانش را از او بگیرد.

مخاطرات جدی گرفته نمی شود

مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان می گوید: پس از گذشت ۳۰ سال هنوز تاب آوری شهرهای ایران در مقابل زلزله مطلوب نیست .پس از گذشت ۳۰ سال هنوز تاب آوری شهرهای ایران در مقابل زلزله مطلوب نیست .

دکتر پانته آ گیاهچی در گفت و گویی با ایرنا در سالگرد وقوع زمین لرزه منجیل- رودبار  اظهار داشت: متاسفانه با وجود این حادثه هنوز تمهیداتی اندیشیده نشده و اصول مهندسی در ساخت و سازها رعایت نشده است و حتی مسکن مهر رودبار شهری که چنین فاجعه ای را تجربه کرده بدون رعایت موارد ایمنی در جای نامناسب و از نظر تکتونیکی(زمین ساختی) بسیار فعال ساخته شده و مسکن مهر رضوانشهر نیز در حریم دریا احداث شده است.

وی افزود: شهرک صنعتی توتکابن از دیگر نقاط در خطر است؛ وزارت راه موقع راهسازی بدون این که به سازه های بالا دست توجهی کند پای شیب را برداشت کرده است.

وی با اشاره به وجود گسل های مهم در گیلان خاطرنشان کرد: برای تاب آوری شهرها باید حریم گسل ها،  دریا، رودخانه ها، معادن و سازه های مهم به دقت رعایت شود.

گیاهچی متذکر شد: کشور ما مثل یک فندق درون فندق شکن است باید برایش برنامه ریزی ویژه ای کنیم.

وی در پاسخ به این سئوال که با توجه به تکرار زمین لرزه ها آیا زمان تقریبی زمین لرزه بزرگ بعدی گیلان مشخص است، گفت : طرح تدقیق گسل را ارائه داده ایم ولی بودجه ملی ندادند هنوز بودجه استانی هم نتوانسته ایم جذب کنیم.

دکتر گیاهچی خاطرنشان کرد: آیین نامه نظام مهندسی ساختمان کشورمان عالی و مطابق کشورهای توسعه یافته است اما دریغ که اجرا نمی شود و شهرداری ها به جای نظارت دقیق و جلوگیری از تخلف با اعمال جریمه راه را برای تخلف هموار می کنند.

وی با اشاره به تشکیل ستاد بحران بعنوان یک اقدام مهم افزود : کشورهای در حال توسعه مشابه ما، مثل ترکیه و مکزیک در این زمینه پیشرفت زیادی کرده اند ای کاش ما هم بتوانیم از آنها الگو گرفته و به توسعه تاب آوری و کاهش ریسک خطر زلزله سرعت بیشتری ببخشیم.

گیاهچی با اعلام این هشدار که  با توجه به افزایش جمعیت و فرسودگی سازه ها اگر زمین لرزه دیگری رخ دهد فاجعه بارتر خواهد بود، گفت: ضروری است پژوهشگاه زلزله و سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور و مدیریت بحران با ایجاد کمیته ای مشترک سطح آمادگی کشور برای مقابله با مخاطرات را افزایش دهد.

مدیرکل زمین شناسی گیلان تاکید کرد: برای افزایش تاب آوری شهرها و ساکنانش در برابر مخاطرات رعایت حریم های گسل ها، دریا، رودخانه ها، معادن و سازه های مهم  الزامی است.

ماده ۱۰۰ سد راه ایمن سازی بناها

مدیرکل مدیریت بحران استانداری گیلان هم گفت : استان باید در سه حوزه پیشگیری، آمادگی و بازسازی و بازتوانی برنامه ریزی و خود را آماده کند.

امیر مرادی اظهار کرد : همه دستگاه هایی که در خصوص مخاطرات نظیر زلزله، سیل، حریق، رانش و سایر مخاطرات تکلیف قانونی دارند باید برنامه های عملیاتی امسال خود را اعلام کنند.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه حریق جنگل ها، جلسات متعددی گذاشته شد سازمان منابع طبیعی برنامه ای آماده کرد و نقش همه دستگاه های ذیربط نیز مشخص شده است.

مرادی با اشاره به لرزه خیز بودن گیلان گفت : در قسمت بافت فرسوده مشکل داریم و آسیب پذیری مان بیشتر است که  سعی می کنیم ازین پس برنامه ها و رویکردهایمان بیشتر بر این حوزه متمرکز شود.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری گیلان با اذعان به این که  یکی از موارد مشکل ساز در رابطه با ساخت و سازها ماده ۱۰۰ شهرداری هاست، تاکید کرد: نباید تخلف سازه ای صورت گیرد که با یک جریمه مساله اش حل شود.

نباید تخلف سازه ای صورت بگیرد که با یک جریمه مساله حل شود.

وی با اشاره به این که ماده ۱۰۰ به یکی از منابع مهم درآمدی شهرداری ها تبدیل شده گفت :شهرداری ها باید به سمت منابع درآمدی جدیدی بروند تا جلوی این تخلفات گرفته شود.

وی با اشاره به نقش مهم مردم در بحران ها و لزوم همگرایی افزود: وظیفه اصلی ما دراستانداری همگرایی بین دستگاه های دولتی و سازمان های مردم نهاد است.

مرادی تصریح کرد: در حوزه نیروهای مسلح امکانات خوبی وجود دارد که استفاده از این امکانات نیاز به جلسات و هماهنگی دارد.

وی یادآور شد:در حوزه آمادگی برای زلزله، مانور لحظه صفر زلزله کشوری را از سوی  هلال احمر استان داشتیم.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: برنامه ها هم در سطح استانی و هم در سطح ملی و با هماهنگی استان های معین مثل تهران، مازندران، قزوین و اردبیل انجام می شود.

بر اساس اطلاعات علمی زمین لرزه ها دوره بازگشت دارند و  این طور نیست که بگوییم زلزله آمد و تمام شد و رفت.

رعایت دقیق قوانین ساخت و ساز به ویژه در بخش سازه های مهم دولتی، تامین و تجهیز سازمانهای متولی مدیریت بحران، آموزش به مردم برای پیشگیری از مخاطرات و مواجهه با بحران از الزامات است.

گیلان آرمیده بر بستر گسل ها

استان گیلان بر روی گسلهای مهمی چون گسل خزر، آستارا، رودبار، لاهیجان، جیرنده و منجیل واقع شده و زمین لرزه های تاریخی ویرانگری نیز در گذر زمان در این استان روی داده است.

کارشناس ارشد مرکز پژوهش های زمین شناسی و اکتشافی گیلان با بیان این مطلب افزود : رخداد زمین‌لرزه‌های تاریخی و دستگاهی و همچنین وجود گسل‌های جنبایی (قدرت حرکت) چون گسل خزر، گسل آستارا، گسل رودبار، گسل جیرنده، گسل لاهیجان در گستره گیلان همه نشان از لرزه‌خیزی بالای این استان و قرارگیری آن در زمره مناطق پرخطر از نظر مخاطرات لرزه‌ای دارد.

محمدعلی شکری اظهار داشت: پیشینه لرزه خیزی گیلان نشان دهنده ثبت زمین‌لرزه‌های تاریخی و دستگاهی فراوان و تاثیرگذار در پهنه این استان است. ثبت بیش از ۵۰۰ خردلرزه با بزرگای ۱-۳ (MN) و نزدیک به ۱۵۰ زمین‌لرزه با بزرگای متوسط ۳-۵ (MN)، توسط دستگاه‌های لرزه‌نگاری از سال ۱۳۸۵ تاکنون در استان گیلان نشان از زمین‌ساخت جنبا و لرزه‌خیزی بالای این استان است.

 پیشینه لرزه خیزی گیلان نشان دهنده  ثبت زمین‌لرزه‌های تاریخی و دستگاهی فراوان و تاثیرگذار، در پهنه این استان است. ثبت بیش از ۵۰۰ خردلرزه با بزرگای ۱-۳ (MN) و نزدیک به ۱۵۰ زمین‌لرزه با بزرگای متوسط ۳-۵ (MN)، توسط دستگاه‌های لرزه‌نگاری از سال ۱۳۸۵ تاکنون در استان گیلان، نشان از زمین‌ساخت جنبا و لرزه‌خیزی بالای این استان است.  

وی یادآور شد: به گواه تاریخ زمین لرزه تاریخی۳ فوریه ۱۶۷۸ میلادی لاهیجان با بزرگی برآورد شده ۶.۵ در مقیاس امواج سطحی (MS)، در لاهیجان سبب ویرانی خانه ها، عمارتها و پلهای بسیاری شده است.

الزامات مواجهه با زمین لرزه

شناسایی هرچه بهتر گسل ها به عنوان سرچشمه های لرزه زا و رعایت اصول ایمنی و مهندسی در ساخت سازه ها و بناها و همچنین آموزش همه جانبه، جهت آمادگی در برابر رخداد این پدیده طبیعی تنها راه کاهش خسارات ناشی از این پدیده طبیعی است.

حال این سئوال مطرح است که آیا پس از گذشت سی سال از این زمین‌لرزه مهیب، از آن درس گرفته‌ایم و برای مدیریت بحران ناشی از آن آمادگی داریم یا همه چیز به دست فراموشی سپرده شده؟ آیا اصول مهندسی در ساخت و ساز بناها رعایت می شود؟ آیا آرزوی مادران این سرزمین برای آتیه فرزندانشان و حفاظت از آنان در مقابل مخاطرات چون زمین لرزه براورده می شود؟

پردیس گیلان همچون ژاپن سرزمین آفتاب تابان بر بستری از گسلها قرار دارد. اما تجارب این کشور نشان می دهد که با رعایت ملاحظات، مردمان این خطه سبز نیز می توانند از مخاطرات در امان باشند و فرزندانشان را با امید به آینده، بزرگ کنند.

مباد که آرزوهای جوانان و آتیه مردمان نقش بر آب و مدفون در خاک شود.