“من حالم خیلی خوب است.” این پاسخ دکتر جیمز همبلین به پرسشی در مورد تصمیم پنج سال پیش برای دوش نگرفتن است.

او به بی‌بی‌سی می‌گوید: “به آن عادت می‌کنید و برای شما عادی می‌شود”.

همبلین، ۳۷ ساله، استاد مدرسه بهداشت عمومی دانشگاه ییل و پزشک متخصص در زمینه طب پیشگیری است.

او همچنین مطالبی در مجله آمریکایی آتلانتیک می‌نویسد. در سال ۲۰۱۶ مطلبی با این عنوان منتشر کرد: “من دوش گرفتن را ترک کردم و زندگی همچنان ادامه دارد”.

او می‌نویسد: “ما به اندازه دو سال از عمرمان را صرف دوش گرفتن و حمام می‌کنیم. چقدر از این زمان (و پول و آب) بیهوده هدر می‌رود؟”

در سال ۲۰۲۰، همبلین تجربه‌اش را به صورت کتابی منتشر کرد، به نام “پاکیزگی: دانش جدید بهداشت پوست و زیبایی با کمترین تلاش.”

هر چند همبلین سرسختانه از شستن دست‌ با صابون و مسواک زدن دندان‌ها دفاع می‌کند اما فکر می‌کند نیازی نیست که بقیه قسمت‌های بدن را به طور مرتب بشوییم.

تصمیم به دوش نگرفتن از یک آزمایش شروع شد.

او می‌گوید: “می‌خواستم ببینم چه اتفاقی می‌افتد اگر حمام نکنیم”.

“کسانی را می‌شناسم که خیلی کم حمام می‌روند. می‌دانم چنین چیزی ممکن است اما می‌خواستم خودم آن را امتحان کنم تا ببینم چه اثراتی دارد”.

خوب، اثرات اینکه او از سال ۲۰۱۵ حمام نکرد، چه بوده است؟

او می‌گوید: “به مرور زمان بدن شما بیشتر به آن عادت می‌کند، اگر از اسپری خوشبو‌کننده و صابون استفاده نکنید آنقدر‌ها هم بوی بد نخواهید داد و پوست‌تان هم چرب نخواهد شد”.

او ادامه می‌دهد: “بیشتر افراد از شامپو برای رفع چربی موهای خود استفاده می‌کنند و بعد به موهای خود نرم‌کننده می‌زنند که روغن‌های مصنوعی است. اگر بتوانید از این چرخه رها شوید، سرانجام همان موهایی را خواهید داشت که با مصرف این محصولات می‌خواهید داشته باشید”.

اما می‌گوید این جریانی تدریجی است.

او با استفاده کمتر شامپو، صابون و اسپری خوشبو‌کننده شروع کرد و کمتر دوش گرفت، به جای هر روز حمام رفتن هر سه روز یک بار دوش گرفت، پیش از آنکه به کلی آن را ترک کند. همبلین می‌گوید:”گاهی دلم می‌خواست دوش بگیرم چون دلم برای این کار تنگ شده بود. بوی بدی می‌دادم و چرب‌وچیلی شده بودم اما این احساس کمتر و کمتر شد”.

همبلین متوجه شد که هرچه “کمتر و کمتر” آب و محصولات پاک‌کننده مصرف می‌کند “کمتر و کمتر” به آنها نیاز دارد.

بوی بدن و باکتری‌ها

این استاد آمریکایی دانشگاه توضیح می‌دهد که بوی بدن بر اثر باکتری‌هایی است که روی پوست زندگی می‌کنند و از عرق و ترشحات چربی بدن تغذیه می‌کنند.

همبلین می‌گوید: “با استفاده هر روزه از محصولات گوناگون برای پوست و مو تعادل میان چربی پوست و باکتری‌ها به‌هم می‌خورد”.

او در مقالهٔ خود در مجلهٔ آتلانتیک می‌نویسد:”وقتی دوش می‌گیرید شدت آب این اکوسیستم‌ها را نابود می‌کند. هرچند دوباره تکثیر می‌شوند اما نوعی از میکروب‌ها که بو تولید می‌کنند بیشتر از بقیه تکثیر می‌شوند”.

دکتر همبلین می‌گوید دوش نگرفتن باعث ایجاد جریانی منظم می‌شود که اکوسیستم‌های پوست به تعادل می‌رسند و دیگر بوی بد تولید نمی‌کنند.

او می‌گوید: “البته بوی گلاب یا اسپری خوشبو‌کننده نخواهید داد، اما بوی عرق هم نمی‌دهید. بوی آدمیزاد می‌دهید”.

در میان بوها

در اوت سال ۲۰۲۰، در مصاحبه با مجله ساینس فوکوس بی‌بی‌سی از همبلین پرسیدند آیا فکر نمی‌کند که “بوی بد” می‌دهد و دیگران چون “بیش‌از‌اندازه مبادی آداب” هستند چیزی به او نمی‌گویند.

این استاد دانشگاه توضیح داد که از همکاران و دوستان و آشنایانش خواسته است که اگر چنین چیزی را حس کردند، حتماً به او بگویند.

با این روش او ادعا می‌کند بدنش بوی ناخوشایندی را که برای ما خیلی آشناست تولید نمی‌کند.

همبلین گفت همسرش بوی تازهٔ او را دوست دارد و دیگران هم آن را “قابل‌قبول” می‌دانند.

او می‌گوید:”در تاریخ بشر، بوهای گوناگون یکی از راه‌های ارتباط با دیگران بود”.

هرچند دکتر همبلین می‌گوید بیشتر این بو‌ها از جامعهٔ زیستی ما حذف شده است.

“ما انتظار داریم که آدم‌ها هیچ بویی ندهند یا بوی عطر، ادوکلن و شامپوی بدن بدهند”.

او ادامه می‌دهد: “وگرنه می‌گوییم بوی بدی می‌دهند. هر بوی انسانی دیگری که بدهی، بد است”.

او می‌گوید: “ما می‌توانیم لایه‌های چربی روی پوست را با مالش دست و چربی موها را هم با مرتب شانه‌ زدن برطرف کنیم”.

برای پژوهش در مورد کتابش با طیف گسترده‌ای از افراد گفتگو کرد از جمله متخصصان پوست، ایمنی، حساسیت و حتی صاحب‌نظران دینی. این کتاب نقدی بر صنعت بهداشت پوست است.

او باور دارد: “صنایع تولید و عرضهٔ مواد بهداشتی و صابون بر راه‌حل‌های موضعی تمرکز کرده‌اند”.

ممکن است بعضی از این محصولات مفید باشند، اما در مورد بهداشت پوست و مو بهتر است نگرش “زیبایی از درون سرچشمه می‌گیرد” داشته باشیم؛ یعنی سلامت پوست بازتابی است از شیوهٔ زندگی و آنچه وارد بدن می‌شود.

دانش در مقابل بازاریابی

او معتقد است این همان تمایز میان دانش و بازاریابی است. همبلین می‌گوید ما بیشتر محصولات را به این دلیل می‌خواهیم و مصرف می‌کنیم چون باور داریم باعث تندرستی می‌شوند.

دکتر همچنین معتقد است آداب حمام و نظافت اختراع امروزی است.

همبلین می‌گوید:”تا صد سال پیش بیشتر مردم به آب لوله‌کشی دسترسی نداشتند. این امکانی بود که شاید در اختیار بعضی اشراف بود اما مردم عادی به ندرت از آن بهره‌مند بودند”.

او اضافه می‌کند:”شاید به رودخانه و دریاچه می‌رفتند اما این کاری نبود که هر روز لازم باشد انجام دهند”.

„امکان تولید انبوه هم نبود، بیشتر مردم از صابون‌های دست‌ساز استفاده می‌کردند والبته هر روز هم نه، چون این صابون‌ها پوست را می‌خراشید”.

همبلین در کتاب خود نتیجه می‌گیرد که ما بیش از اندازه دوش می‌گیریم و حمام می‌کنیم و کاهش آن مفیدتر است.

یکی از دلایل او این است که هنوز به درستی نمی‌دانیم با تغییر جمعیت‌‌های میکروبی پوست چه اتفاقی می‌افتد.

او می‌گوید:”باکتری‌های موجود بر پوست برای ظاهر و برای سلامت پوست مهم هستند همانطور که باکتری‌های روده برای سیستم گوارش ضروری هستند”.

البته میکروب‌ها بدنامی تاریخی پیدا کرده‌اند.

همبلین توضیح می‌دهد:”در دههٔ گذشته، چون به فناوری توالی‌یابی دی‌ان‌ای دست پیدا کردیم، می‌دانیم که میکروب‌ها همه‌جا هستند و معمولاً هم باعث بیماری نمی‌شوند. فقط تعداد کمی از میکروب‌ها بیماری‌زا هستند”.

” این موضوع شاید باعث شود افراد در مورد پاکیزگی تجدید‌نظر کنند، ما می‌خواهیم از بیماری‌هایی که میکروب‌ها ایجاد می‌کنند در امان بمانیم اما نمی‌خواهیم از شر همه آنها خلاص شویم”.

آیا در دوش گرفتن زیاده‌روی می‌کنیم؟

این پژوهشگر معتقد است هر کسی تعریف خاص خودش را از پاکیزگی دارد.

او فکر می‌کند ما درعادت دوش گرفتن زیاده‌روی می‌‌‌کنیم.

“می‌توانم بگویم ترجیح و انتخاب است اما ضرورت بهداشتی نیست”.

همبلین می‌گوید:”من نمی‌گویم که مردم باید دوش گرفتن را ترک کنند”.

پس ما چطور می‌توانیم روش او را امتحان کنیم؟

او اشاره می‌کند که تمایلی ندارد به دیگران بگوید چه کاری درست و چه کاری غلط است و قصد هم ندارد بگوید روش او برای همه بهترین روش است.

این روشی است که برای خود او مفید بوده است.

برای کسانی که بیماری‌های پوستی دارند یا می‌خواهند این روش را امتحان کنند، باید بگویم کم‌کم و به تدریج شروع کنید و این کار را تا جایی که احساس خوشایندی دارید ادامه دهید. برای مثال، بعضی‌ها فقط با مصرف کمتر شامپو شروع می‌کنند در‌حالی‌که بعضی دیگر ترجیح می‌دهند فقط اسپری خوش‌بو‌کنندهٔ ملایم‌تری استفاده کنند. می‌توانید با دوش‌گرفتن‌های کوتاه‌تر و دیر‌به‌دیرتر و با آب سردتر و صابون کمتر شروع کنید”.

” لازم نیست کار چشمگیر و عظیمی انجام دهید”.