به گزارش اقتصادنیوز :صادارت نفت خام در طول نیم قرن اخیر بسیار نوسان داشته است .در طول ۵۰ سال گذشته در سال هایی حتی فروش نفت روزانه کشور ۵٫۶ میلیون بشکه می رسید و در سال هایی نیز بوده است و در همین ۵۰ سال نیز سال هایی وجود داشته که صادرات روزانه ی نفت به حدود ۴۰۰ هزار بشکه نفت به ثبت رسیده است .به طور کلی صادرات نفت در دهه ۹۰ نسبت به دهه های قبلی کمتر بوده است ،البته در نیم قرن گذشته سال های دفاع مقدس صادرات نفت بسیار پایین بوده که به دلیل شرایط جنگی کشور در دهه ۶۰ رخ داده است .
نفت ؛کالایی استراتژیک برای اقتصاد ایران
در طول قرن گذشته همواره نام نفت با اقتصاد ایران گره خورده است .نفت همواره مهم ترین کالای اقتصاد کشور بوده و هر زمان که در طول چند دهه گذشته قیمت نفت یا میزان فروش آن به نوسان افتاده همراه با خود مسائلی مانند رشد اقتصادی و حجم اقتصادی ایران را دچار نوسان کرده است .به عنوان مثال در سال ۹۰ و ۹۱ و همچنین سال ۹۷ و خروج آمریکا از برجام که کشور با تحریم مواجه می شود و به تبع آن در فروش نفت به مشکل می خورد ،اقتصاد ایران دچار رشد منفی شده و از حجم حقیقی اش کاسته می شود .از همین رو در این گزارش به بررسی میزان فروش نفت در طول قریب به نیم قرن اخیر اقتصاد ایران پرداخته شده است .
روند صادرات نفت طی نیم قرن گذشته
همانگونه که در سطور بالاتر نیز گفته مسائلی مانند تحریم ها ، نوسانات بازار جهانی نفت ،بحران های نظام بین المللی و… باعث گردیده تا صادرات نفت خام توسط ایران در ۵۰ سال گذشته ،روند با ثباتی نداشته باشد . به عنوان مثال موضوع اپیدمی کرونا نیز بر امر صادرات نفت اثر گذار است ،زمانی که کرونا اقتصاد جهانی را دچار خلل می کند باعث می شود تا تقاضا انرژی و نفت به شدت کاهش یابد .
بیشترین صادرات نفت ؛نیمه اول دهه ۵۰
بیشترین میزان صادرات نفت در طول نیم قرن اخیر به سال های پیش از انقلاب بر میگردد میانگین صادرات سالانه ی نفت در حد فاصل سال های ۵۱ تا ۵۶ حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه بوده است .بالاترین میزان صادرات نفت در طول ۵۰ سال گذشته متعلق به ۵۳ با صادرات ۲ میلیارد و ۶۸ میلیون بشکه در سال است ،به بیان دیگر در سال ۵۳ روزانه بالغ بر ۵٫۵ میلیون بشکه نفت خام صادر شده است .در سال های بعدی میزان صادرات روزانه ی نفت حتی به نصف سال ۵۳ هم نرسید .
سال های دفاع مقدس ؛پایین ترین دوران صادرات نفت
تا حدودی می توان گفت سال های دهه ۶۰ که کشور با جنگ تحمیلی درگیر بود ،میزان صادرات نفت در پایین ترین حد نیم قرن قرار دارد .در سال ۵۹ که سال شروع جنگ تحمیلی است ،تنها ۲۷۶ میلیون نفت صادر شده است .در سال های بعدی وضعیت صادرات نفت کمی بهبود یافت و در سال ۶۱ و ۶۲ به بالای ۷۰۰ میلیون بشکه در سال رسید اما پس سال ۶۲ روند نزولی دوباره آغاز گردید و تا سال های پایان جنگ در میانگین صادرات سالانه ۵۰۰ میلیون بشکه قرار گرفت .
سال های پس از جنگ ؛روندی صعودی در صادرات نفت خام
از سال ۶۷ به بعد که سال اتمام جنگ تحمیلی ایران و عراق است ،صادرات نفت روی افزایشی به خود گرفت و در سال ۷۰ به صادرات ۹۰۲ میلیون بشکه نفت خام در سال رسید .در سال های بعدی نیز تقریبا صادرات نفت در همین حدود قرار داشت و به غیر از سال های آخر دهه ۷۰ که صادرات نفت با کاهش نسبی مواجه شد .در سال های ۷۵ و ۸۳ بالاترین صادرات نفت سالانه با بالغ بر ۹۳۰ میلیون بشکه در پس از انقلاب رقم خورده است .
دهه ۹۰ و تحریم ها ؛سقوط و صعود صادرات نفت
با شروع دهه ۹۰ و آغاز تحریم های بین المللی علیه ایران آغاز شد و میزان صادرات نفت با کاهش قابل مشاهده ای رو به رو شد .این روند کاهشی تا سال ۹۳ ادامه یافت و فروش سالانه ی نفت به زیر ۵۰۰ میلیون بشکه رسید .پس روند این روند نزولی توافق برجام باعث شد تا موانع بین المللی فروش نفت برداشته شود و باری دیگر صادرات نفت خام ایران روند افزایشی به خود بگیرد .
در سال ۹۶ فروش نفت ایران به قله دهه ۹۰ رسید و صادرات ۷۸۲ میلیون بشکه در سال شکل گرفت ،به بیان دیگر در سال ۹۶ که سال پس از توافق برجام است کشور توانست روزانه بالغ بر ۲ میلیون و ۱۴۲ هزار بشکه نفت خام صادر کند .با اینکه این رقم در دهه ۹۰ رکورد دار است اما با توجه به ارقام صادراتی که در پیش از انقلاب صورت گرفته بود ،صادرات نفت به یک سوم آن سال ها هم نمی رسد.
خروج آمریکا از برجام ؛شوکی سنگین به صادرات نفت
در طول ۳ سال گذشته که ایالات متحده آمریکا از برجام خارج شده است صادرات نفت ایران با شدت کاهش جدی مواجه شد .از سال ۹۷ آمار دقیقی از صادرات نفت توسط مراجع رسمی کشور منتشر نشده است ،اما به برآورد سازمان برنامه و بودجه ۵۶۴ میلیون بشکه نفت خام در سال ۹۷ رقم خورده است ،به بیان دیگر صادرات روزانه بالغ بر ۱٫۵ میلیون بشکه نفت که نسبت به سال ۹۶ با کاهش ۶۰۰ هزار بشکه مواجه شده است .
آماری دقیق و مشخصی از صادرات نفت در سال ۹۸ منتشر نشده است اما برآورد سازمان برنامه و بودجه از صادرات نفت در سال ۹۸ تنها ۴۲۰ هزار بشکه در روز است .به بیان دیگر در سال ۹۸ تنها ۱۵۳ میلیون بشکه نفت خام صادر شده است .چنانچه این رقم صحیح باشد پایین ترین صادرات نفت در طول نیم قرن اخیر ایران رقم خورده است .برآورد ها از صادرات نفت در نیمه ی نخست سال ۹۹ نیز روزانه حدود ۶۰۰ بشکه است .البته با انتخاب شدن جو باید در انتخابات آمریکا با احتمال بسیار زیاد این رقم صادرات افزایش یافته است .
