به گزارش معین نیوز به نقل از ایسنا، دکتر حمید علیزاده لاهیجانی، عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی امروز در وبینار اثر گرمایش جهانی، نوسان تراز آب و فعالیت‌های انسانی بر محیط زیست دریایی خزر عمده تحقیقات بر روی کاسپین را از سوی روسیه و ایران دانست و گفت: اصطلاحی به نام سواد اقیانوسی مطرح است که نشان می‌دهد ما چقدر بر اقیانوس‌ها اثرگذار هستیم و اقیانوس چه اثراتی بر زندگی ما دارد.
وی افزود: با وجود پیشرفت‌های گسترده در داده‌برداری، هنوز در منابع داخلی و جهانی برخی اطلاعات اولیه از دریای خزر و حوضه آبریز آن دارای اشتباهات اساسی است. برخی تفاوت‌ها در اطلاعات مربوط به دریای خزر با مبنای اندازه گیری است و برخی از ناهمخوانی‌ها در اطلاعات مربوط به دریای خطر به ویژه در ایران مربوط به اشتباه در ترجمه منابع است.
وی تاکید کرد: نقشه هیدروگرافی جدید از دریای خزر نداریم و آخرین نقشه هیدروگرافی تهیه شده از این منطقه مربوط به سال ۱۹۶۲ از سوی روسیه بوده است.
علیزاده، بهره‌برداری از منابع زیستی بیشتر از ظرفیت دریا، تخریب دریا، تخریب زیستگاه‌ها و آلودگی دریا را از اثرات بشر بر روی دریاها عنوان کرد و یادآور شد: در حالی که دریا تحت فشار مستقیم عوامل انسانی است، اکنون تغییرات اقلیمی و کاهش تراز آب دریا، فشار بر اکوسیستم دریا را افزایش داده است.
به گفته وی، در حال حاضر تعداد تورهای صیادی از میزان منابع و ذخایر زیستی دریای خزر بیشتر است و تنها رودخانه امن حوضه خزر اوران است.
این محقق حوزه دریای کاسپین با اشاره به سدسازی در این حوضه آبریز، خاطر نشان کرد: داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که روسیه از سال ۱۹۸۲ هیچ سدی بر روی رودهای منتهی به کاسپین احداث نکرده است.
ویژگی‌های خزر
عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی به بیان ویژگی‌های دریای خزر اشاره کرد و گفت: خزر ارتباط هیدرولوژیک با حوضه‌های کناری خود ندارد. این دریا در مساحت ۲۷۶ هزار کیلومتر مربع دارای طول ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض ۴۵۰ کیلومتر است که حداکثر عمق آن ۱۰۲۵ متر گزارش شده است.
وی حجم آب این دریا را ۷۸ هزار کیلومتر مکعب ذکر کرد و ادامه داد: در حوضه آبریز خزر چند محدوده یخچال کوهستانی در البرز و قفقاز با حجم آب حدود ۵۰ کیلومتر مکعب وجود دارد.
علیزاده با بیان اینکه تعداد ۱۳۰ رودخانه منتهی به خزر می‌شوند، یادآور شد: تعداد جمعیت ساکن در حاشیه خزر ۸۶ میلیون نفر است که بیشتر این جمعیت در روسیه و ایران ساکن هستند.
وی سدسازی، استفاده از آب رودخانه‌ها، تغییرات فیزیکی در رودخانه‌ها، ماهیگیری و شکار بی رویه در رودخانه‌ها را از اثرات فعالیت انسانی آلاینده و غیر آلاینده عنوان کرد و افزود: شکار و صید بی رویه در دریا، ورود آلاینده‌ها به دریا از فعالیت‌های دریا پایه و ورود آلاینده‌ها به دریا از فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی و شهری از دیگر اثرات فعالیت‌های انسانی بر خزر است.
نقش سدسازی در مصرف آب
این محقق حوزه کاسپین، بیشترین میزان آب دهی رودهای منتهی به خزر را مربوط به رودخانه ولگا دانست و گفت: حجم اولیه سدهای ولگا ۱۷۵ کیلومتر مکعب است، ولی حجم مفید این سد ۸۰ کیلومتر مکعب عنوان شده است. حجم اولیه سدهای کورا ۲۵.۵ کیلومتر مکعب و حجم مفید این سد ۱۴ کیلومتر مکعب عنوان شد.
وی بارش در دریا، تبخیر و آب ورودی رودخانه‌ها را از منابع تامین بیلان آبی خزر دانست و گفت: گفته می‌شود که تبخیر موجب کاهش تراز آب خزر شده، در حالی که شرایط تبخیر در این حوضه متفاوت است؛ چرا که وقتی آب تبخیر می‌شود، در هوا به حد اشباع می‌رسد و اجازه تبخیر بیشتر را نمی‌دهد.
علیزاده خاطر نشان کرد: آنچه که بر تراز آب در خزر مؤثر است، وجود باد زونال (باد مداری) است که موجب تبخیر آب می‌شود.
وی تاکید کرد: از ۱۳۰ رود منتهی به خزر، ۳۰ رود هیچ آبی به خزر ندارد و قبل از رسیدن به خزر محو می‌شود و دلیل آن، این است که در ایران همچنان رویکرد بر توسعه تاسیستات هیدرولیکی و ساخت سد است و ما به شدت در حال مصرف آب هستیم.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی تاکید کرد: محیط دریایی در خزر به شدت تحت تاثیر ناشی از گرمایش، فعالیت‌های غیر آلاینده انسانی شامل تغییر در رودخانه‌ها، شکار و صید و فعالیت‌های انسانی آلاینده قرار دارد.
وی ادامه داد: اکوسیستم دریایی خزر در گذشته در تراز بالا و در تراز پایین پایداری نسبی خود را از نشان داده است و اکنون برخی فعالیت‌های انسانی مانند صید و شکار بی رویه و تغییر در رودخانه‌ها، مانع اصلی در بازیابی اکوسیستم در دریای خزر است.
علیزاده با بیان اینکه آلودگی نیز تهدید بزرگ برای دریا محسوب می‌شود، خاطر نشان کرد: با وجود ممنوعیت صید ماهیان خاویاری و شکار فوک، هنوز این توافق به درستی اجرا نمی‌شود و با ادامه وضعیت کنونی محیط دریای خزر به نقطه بدون بازگشت خواهد رسید.
