همین موضوع باعث شد تا تولید ناخالص داخلی کمی هدفمندتر و با توجه به واقعیت‌های امروز جامعه جهت‌گیری شود تا بتواند جای خالی نفت را جبران کند. از این رو بسیاری از فعالیت‌‌های بنگاه‌های تولیدی بعد از تحریم‌ها شکل دیگری گرفته و به گونه‌ای دیگر به کار خود ادامه می‌دهند و سعی می‌کنند تا در این دوران و در حالی‌که راه‌های توسعه کشور بسته شده بود سهمی در رشد اقتصادی کشور داشته باشند. البته برخی از قوانین موازی، دستورالعمل و بخشنامه‌های روزانه باعث کور شدن گره تولید شده است، از این رو به‌نظر می‌رسد که دولتمردان و قانونگذاران باید برای بهبود وضعیت کسب‌وکار وارد عمل شوند و با رفع موانع به آنها کمک کنند.
برخی از کارشناسان معتقدند اقتصاد ایران می‌تواند در آینده رشد بهتری داشته باشد، اگر موانعی که امروز سر راه آن قرار گرفته برداشته شود، در همین رابطه «آرمان‌ملی» گفت‌وگویی با هادی حق‌شناس، اقتصاددان، داشته که در ادامه می‌خوانید.
وال استریت ژورنال در گزارشی آورده است که اقتصاد ایران در حال ریکاوری است یعنی در دوران تحریم به‌رغم کاهش فروش نفت در حوزه‌های دیگر از قبیل صادرات محصولات غیرنفتی توانسته رشد داشته باشد، آیا چنین تحلیلی از اقتصاد ایران درست است؟
واقعیت مطلب این است که بعد از دو سال سخت ۹۷ و ۹۸ و نیمه اول سال جاری و با امید به اینکه کرونا ماه‌های پایانی را می‌گذراند و همچنین تحریم‌ها در ماه‌های آخر قرار دارد، زمینه احیای اقتصاد ایران فراهم شده است. یکی از علائم آن هم این است که در نیمه اول امسال رشد اقتصادی مثبت را تجربه کردیم. علائم دیگر این است که واکسن در کل دنیا در حال توزیع است و یقینا دیر یا زود ایران هم از آن استفاده خواهد کرد. یعنی یکی از تکانه‌هایی که در مورد کرونا وجود دارد حتما سال آینده مشمول اقتصاد ایران خواهد شد، بنابراین به‌نظر می‌رسد که زمینه احیا در این قسمت وجود خواهد داشت و اگر تحریم‌های نفتی هم برداشته شوند در احیای اقتصاد ایران به‌هیچ عنوان نباید تردید کرد بنابراین همه قرائن و شواهد همین را نشان می‌دهد، مگر اینکه مثلا کرونا به اوج برسد که بعید است یا تحریم‌ها ادامه پیدا کند که با توجه به نامه ۱۵۰ نماینده آمریکا مبتنی بر برگشت بایدن به برجام نوشته‌اند یا تلاشی که اتحادیه اروپا انجام می‌دهد، قرائن نشان می‌دهد که زمینه احیا فراهم است.
با توجه به شرایط موجود، آیا می‌توانیم شاهد رشد اقتصادی باشیم؟ با توجه به اینکه برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند زیرساخت‌های اقتصادی، تصمیم‌گیرنده‌ها و تصمیماتی که در گذشته گرفته شده باعث کندی یا توقف تولید شده است.
زیرساخت یا بنیان اقتصاد ایران قوی است، ظرفیت تولید نفت ما تا سه میلیون بشکه فراهم است، ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی بالای ۳۰ میلیون تن است، ظرفیت تولید سیمان و کاشی و میلگرد میلیون‌ها تن بالقوه آماده است. بنیان اقتصاد ایران قوی است و دقیقا به همین دلیل است که آمریکایی‌ها آرزویشان برآورده نشد و آن فروپاشی اقتصادی‌ای که در سال ۹۸ انتظار داشتند اتفاق نیفتاد. به هر حال به لحاظ سخت‌افزاری مشکل کمتری داریم، مشکل اقتصاد ایران نرم‌افزاری است و اگر بتوانیم روابط تجاری با کشورهای منطقه و جهان برقرار کنیم و این موانعی که غربی‌ها ایجاد کردند از بین برود شاید نیاز به کمک هم باشد و خودش توسعه پیدا خواهد کرد.
در شرایط حاضر چه اقداماتی باید برای ورود اقتصاد کشور به مرحله جدیدی از رشد صورت بگیرد؟
مهم‌ترین موضوعات بازگشت به برجام، رفع تحریم‌های بانکی و پولی، روابط تجاری، کشتی و هواپیما و … از بین برود، با از بین رفتن آنها اقتصاد خیلی زود خود را احیا خواهد کرد. علائم و قرائن موجود نشان می‌دهد که این اتفاق خواهد افتاد.
در این شرایط برای توسعه صادرات غیرنفتی چه اقداماتی باید انجام داد؟
امروز سرمایه‌های سرگردان در جهان زیاد است و ما هم در بخش گردشگری، محصولات کشاورزی، حمل و نقل، ترانزیت و … ظرفیت‌های بکری داریم، اینکه ترکیه با روسیه یا روسیه با پاکستان قرارداد خط لوله گاز منعقد می‌کنند یا چین از یک مسیر دیگر زمینه ترانزیت را ایجاد می‌کند و اینکه ایران یک موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر برای ترانزیت سوخت کشورهای منطقه است، اینکه مجموعه نفت و گاز ایران ذخیره اول در جهان را دارد، مزیت‌های نسبی ایران است اگر موضوعات سیاسی و موانعی که کشورها برای ما به وجود آورده‌اند حذف شود، ظرفیت بالقوه ایران فراوان است و می‌تواند بالفعل شود.
هرازچندگاهی خبر اختلاس و فسادهای چند هزار میلیاردی می‌شنویم که این موضوع در بخش خصوصی‌سازی اتفاق می‌افتد و باعث عقب‌ماندگی صنایع و بنگاه‌های مولد مانند نیشکر یا هپکو و دیگر بخش‌ها شده است، این اتفاقات چقدر در کاهش رشد اقتصادی تاثیرگذار است؟
در هر مقطعی اتفاقاتی افتاده ولی نسبت این کج‌سلیقگی‌ها به کل کاری که انجام شده ناچیز است، منظور از جمله این نیست که نباید جلوی اینها گرفته شود و اتفاقا باید برخورد شود و در این تردیدی وجود ندارد، اما خلاف‌های صورت گرفته نباید ما را از اصل موضوع که اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی است، منحرف کند. اصل ۴۴ قانون اساسی واگذاری کار به بخش خصوصی و مردم است اگر چند واگذاری خلاف صورت گرفته نباید اصل مطلب را فراموش کنیم. اصل مطلب این است که باید کار را به مردم و بخش خصوصی واگذار کنیم. متاسفانه گاهی اوقات اتفاقاتی می‌افتد که به خاطر یک اشتباه کل کار را کنار می‌گذارند و این نباید اتفاق بیافتد.
با توجه به روندی که امروز می‌بینیم و با انتظاراتی که از آینده در مورد بازگشت بایدن به برجام، پیوستن به FATF و توزیع واکسن کرونا و … وجود دارد؛ آیا رشد اقتصادی سال آینده مثبت خواهد بود؟
یقینا رشد اقتصادی سال آینده مثبت خواهد بود.
