وظیفه اصلی نمایندگان مجلس شورای اسلامی قانونگذاری و نظارت است. مجلس شورای اسلامی در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی، میتواند قانون وضع کند. پیشنهاد و پیش نویس قوانین تحت عنوان «لایحه» (مصوب وزرا و پیشنهاد شده توسط دولت، رئیس قوه قضائیه یا شورای عالی استانها) یا «طرح» (پیشنهاد شده توسط حداقل ۱۵ نفر از نمایندگان) به مجلس وارد و تصمیم گیری در مورد آنها انجام میشود.
طرح چیست و چگونه ارائه میشود؟
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در موضوعات مختلف میتوانند با تدوین پیشنهاداتی «طرحی» را برای «قانون شدن» مطرح کنند. بر همین مبنا باید هر نماینده یا گروهی از آنها برای تصویب یک قانون، روند را طی کنند، اما طبق ماده ۱۳۱ آییننامه داخلی مجلس، نمایندگان برای ارائه هر طرح به هیئت رئیسه مجلس، حداقل باید امضای ۱۵ نفر از وکلای ملت پای یک طرح را کسب کنند. در صورتی که این تعداد از نمایندگان، طرح را امضا کنند، موضوع به هیئت رئیسه ارجاع میشود.
بعد از تحویل یک طرح توسط نمایندگان مجلس به هیئت رئیسه، این هیئت بررسیهای اولیه درباره آن را آغاز و کمیسیون تخصصی آن را نیز مشخص میکند. پس از آن، با تائید هیئت رئیسه، طرح مذکور در صحن اعلام وصول میشود. این طرحها پس از ارجاع به کمیسیونهای ذیربط، چاپ و توزیع و نسخهای از آن توسط رئیس برای وزیر یا وزیران مربوط ارسال میشود. امضاءکنندگان طرحهای قانونی حق دارند در کمیسیونی که در طرح در آن مطرح است، برای ادای توضیح حاضر شوند.
پس از اعلام وصول یک و ارجاع به کمیسیون تخصصی، این کمیسیون با دعوت از کارشناسان و طراحان به بررسی طرح میپردازد و پس از بحث و بررسیهای لازم، کلیات و سپس جزئیات طرح ارائه شده، به رای اعضای کمیسیون گذاشته میشود. نتیجه رأیگیری و جمعبندی نظرات کارشناسی اعضای کمیسیون، طی گزارشی مکتوب، توسط هیئترئیسه کمیسیون به هیئترئیسه مجلس تقدیم میشود. هیئترئیسه مجلس هم مکلف است با در نظر گرفتن فوریت طرحهای در دست اقدام، رسیدگی به آن را در دستورکار مجلس قرار دهد. پس از تصویب در کمیسیون تخصصی طرح مذکور در نوبت صحن علنی پارلمان قرار میگیرد تا در زمان تعیین شده مطرح شود.
۳۰۰ طرح در نوبت قرار گرفتن در دستور کار مجلس است
حجت الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی نماینده مردم تهران در مجلس درباره میزان طرحهای ارائه شده در مجلس گفت: در حال حاضر ۳۰۰ طرح در نوبت قرار گرفتن در دستور کار مجلس است. اگر مجلس بخواهد تمام این طرحها را در دستور کار قرار دهد عمر مجلس به اتمام میرسد و باید به مجلس بعدی واگذار شود که تمام این مسائل ناشی از ضعف قانون است.
اگر هر روز ۳۰۰ طرح نمایندگان را در صحن علنی بررسی کنیم، بازهم زمان کم میآوریم
سید ناصر موسوی لارگانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی بر این معضل صحه میگذارد و میگوید که ۳۰۰ طرح در نوبت ارائه به صحن مجلس قرار دارد. رئیس مجلس شورای اسلامی در جلساتی که قبل از تشکیل مجلس یازدهم با هواداران خود داشت، یکی از ایراداتی که درباره مجلس قبلی مطرح میکرد این بود که در مجلس دهم بیش از ۷۰۰ طرح از سوی نمایندگان ارائه شده بود.
وی افزود: هم اکنون ۳۰۰ طرح اعلام وصول شده و در نوبت اعلام وصول هم همین مقدار طرح، حتی هم بیشتر داریم. اگر کل جلسات صحن علنی مجلس را به فقط به طرحهای ارائه شده نمایندگان بپردازیم، لوایح بودجه و سایر لایحههای ارائه شده از سوی دولت را کنار بگذاریم و هیچ لایحه جدید هم به مجلس ارائه نشود، در ۳۸۰ جلسه مجلس بررسی این ۳۰۰ طرح پایان نمییابد، جلساتی را داشته ایم که از صبح تا ظهر با فعالیت مستمر نمایندگان فقط توانستهایم یک ماده و نه یک طرح را بررسی کنیم.عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: بررسی ۳۰۰ طرح اعلام وصول شده اصلا امکان پذیر نیست. جلساتی در مجلس وجود دارد که بحث بودجه مطرح است یا لوایحی مطرح است که باید مجلس وقت خود را به آنها هم اختصاص دهد؛ لذا به نظر من باید به گونهای برنامه ریزی شود که کمتر طرح ارائه شود. مقام معظم رهبری هم اعلام کرده اند که مجلس باید لایحه محور باشد تا طرح محور؛ دلیل آن هم این است که وقتی دولت لایحهای میآورد کارشناس شده است، در مجلس هم کارشناسی و جکش کاری نهایی میشود تا از قوت بیشتری برخوردار باشد.
این نماینده مجلس علاوه بر این هشدار میدهد که با این حجم از طرحها، مجلس نمیتواند به کار نظارتی خودش رسیدگی کند و کار نظارت مجلس بر اجرای قانون روی زمین میماند.