هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام از فروردین امسال با هدف احیاء برجام در وین پایتخت اتریش آغاز و با حضور نمایندگان ایران و گروه ۱+۴ (چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلیس) و بدون حضور آمریکا تشکیل شد و همچنان ادامه دارد. این توافقات که اکنون شش دور از آن برگزار شده، در آستانه برگزاری هفتمین دور است که البته زمان آن هنوز مشخص نیست.
این مذاکرات در میانه راه قرار دارد و کمتر از یک ماه دیگر دولت جدید ایران بر روی کار می‌آید. سوالی که در اینجا شاید اذهان را درگیر خود کرده، این است که موضع دولت آقای رئیسی در برابر برجام چیست و تکلیف احیا< برجام در کدام دولت مشخص می شود؟
انتخابات ریاست جمهوری ایران چه تاثیری بر روند مذاکرات وین دارد؟
«عباس عراقچی» رئیس هیئت مذاکره کننده ایران در مذاکرات وین ۲۷ خرداد ماه در ششمین دور مذاکرات برجام به شبکه الجزیره گفت که به لطف رفتار ایران بوده که توافق هسته‌ای همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. او در خصوص روند مذاکرات گفت که پیشرفت خوب و ملموسی در موضوعات مختلف در مذاکرات وین حاصل کرده‌ایم. معتقدیم که بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک شده‌ایم، اما هنوز برخی موضوعات اساسی وجود دارد که باید در خصوص آن‌ها مذاکره کرد. رئیس هیئت مذاکره کننده ایران در مذاکرات وین در خصوص انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران نیز گفت که این انتخابات تأثیری بر روند مذاکرات ندارد و تیم مذاکره کننده صرف نظر از سیاست داخلی به مذاکره ادامه خواهد داد.
عراقچی در پاسخ به این سوال که آیا نگران انتخاب آیت‌الله رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور نیست؟ گفت که به عنوان یک دیپلمات و مذاکره کننده در موقعیتی نیستم که در مورد مسائل انتخاباتی و کاندیداهای ریاست جمهوری صحبت کنم. با این حال در پاسخ به سوال شما می‌توانم تاکید کنم که هیچ نگرانی در این رابطه وجود ندارد. مواضع جناب آقای رئیسی در حوزه سیاست خارجی، آن طور که در دوران رقابت‌های انتخاباتی بیان شد، نشان دهنده یک سیاست واقع بینانه و تعامل گرایانه است که بر مبنای همکاری با جامعه بین الملل و تعامل سازنده اقتصادی قرار دارد. مواضع ایشان در مورد برجام و مذاکرات جاری هم نشان دهنده همین واقع بینی و عملگرایی در سیاست خارجی است. اطمینان دارم در صورت انتخاب ایشان هیچ خللی در مسیر مذاکرات ایجاد نخواهد شد.
عراقچی همچنین گفت که سیاست‌های مشخص شده از سوی مراجع عالی کشور دستورالعمل‌های هیئت مذاکره کننده ایرانی را مشخص می‌کند و تیم مذاکره کننده تنها در آن مسیر حرکت خواهد کرد. تیم ایرانی اگر به توافق خوبی با طرف‌های دیگر برسد، آن را خواهد پذیرفت، اما در غیر این صورت نه با دولت فعلی و نه با دولت آتی توافقی در کار نخواهد بود.
برجام در کدام دولت به ثمر می نشیند؟
تقوی نیا تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که دولت آقای روحانی دیگر انگیزه‌ای ندارد که تبلیغاتی انجام دهد و برای خود دستاورد سازی کند، چراکه تا یک ماه دیگر دولتش پایان می‌پذیرد و دولت جدید هم هیچ نسبتی با دولت آقای روحانی ندارد، پس آقای عراقچی که نماینده ایران در مذاکرات وین است، محکم و قاطع ایستاده است و در برابر خواسته‌های طرف غربی کوتاه نمی‌آید؛ آمریکایی‌ها انتظار نداشتند که تیم ایرانی این چنین مقاومت کند و با سرسختی از مواضع اصولی نظام کوتاه نیاید.
وی تاکید کرد که موضع رئیس جمهور منتخب روشن است، او همواره گفته است که بایدن باید به برجام برگردد و تمام تعهدات خود را اجرا، تحریم‌های را به طور عملی لغو کند و تضمین بدهد که دوباره از برجام خارج نشود، در حال حاضر طرف آمریکایی آمادگی دادن این امتیازات نشان نداده است. آمریکا تمایل زیادی دارد که احیاء برجام در دولت روحانی به ثمر برسد و به دولت سیزدهم کشیده نشود، چراکه اگر به دولت رئیسی کشیده شود، ممکن است افراد بسیار سر سخت‌تر از تیم آقای روحانی انتخاب شود که کار آمریکا سخت‌تر خواهد شد، لذا واشنگتن تمایل ندارد که دوباره در خاورمیانه برای خود چالش و درگیری ایجاد کند.
تقوی نیا با بیان اینکه احتمال طولانی شدن مذاکرات احیاء برجام تا دوران رئیسی کم است، اظهار کرد: برجام در دولت روحانی احیاء می‌شود، چراکه اگر به دولت بعدی کشیده شود، بسیار پروسه طولانی می‌شود و حتی ممکن است کار به رویارویی‌های سخت نیابتی برسد که آمریکا و رژیم صهیونیستی توان آن را ندارند، اما احتمال این وجود دارد که آمریکایی‌ها کوتاه نیایند که باید هزینه‌های آن را در منطقه بپردازند که هزینه آن بسیار واضح و آشکار است. جنگ ۱۲ روزه غزه تا حدودی ذهنیت رژیم صهیونیستی درباره توانایی‌های ایران و متحدان ما تغییر داد.
کیومرث یزدان پناه دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران هم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت که روند مذاکرات در دولت جدید اجتناب ناپذیر است، اما ممکن است اختلالاتی جدی بر سر راه مذاکرات به وجود بیاید و منجر به توقف هرگونه مذاکرات شود. تجربه نشان داده هر گونه برخورد احساسی و اظهار نظرهای غیر فنی امکان اخلال در روند مذاکرات را فراهم می‌سازد.
احیاء برجام در کدام دولت بهتر است؟
تقوی نیا تحلیلگر مسائل سیاسی درباره اینکه دنبال شدن برجام در دوران کدام دولت بهتر است، گفت: اگر در دولت روحانی مسئله برجام حل و فصل شود، هم برای روحانی بهتر است هم برای رئیسی، اما اگر حل و فصل نشود، جمهوری اسلامی ایران ابزارهایی دارد و فشارهای تحریم‌ها را هم تا حد زیادی کم کرده است، به مسیر خود ادامه خواهد داد و آمریکایی‌ها باید هزینه لغو نکردن تحریم‌ها را بپردازند، واشنگتن بابت لغو نکردن تحریم‌ها در منطقه هزینه خواهند پرداخت و این هزینه در هر جای منطقه ممکن است برایش ایجاد شود، لذا بهتر است که به برجام برگردد.
طاها اکرمی کارشناس مسائل آمریکا، گفت که طرفین برجام باید با دولت جدید ایران کار کنند و چاره دیگری ندارند. دولت جدید ایران نیز، بارها اعلام کرده است که به برجام احترام خواهد گذاشت، دولت جدید ایران به مذاکرات صورت گرفته تاکنون احترام گذاشته و بنا دارد تا از حقوق ایران دفاع کند؛ لذا همکاری در سطح برجام حفظ خواهد شد، اما پذیرش شروط و یا محدودیت‌های دیگر توسط دولت جدید، دور از ذهن خواهد بود، همچنین به نظر می‌رسد تا در دولت جدید، شاهد تلاش به منظور افزایش سطح همکاری‌ها با روسیه و چین خواهیم بود.
کارشناس مسائل آمریکا درباره احتمال احیاء برجام در دولت روحانی، اظهار کرد: به طور کلی هرگونه توافقی با دولت فعلی ایران، توسط دولت بعدی نیز حفظ خواهد شد. ایران در این زمینه برخلاف آمریکایی هاست که پایبندی و عمل توافق‌ها با تغییر دولت‌ها تغییر کنند، اما باید توجه داشت که دولت فعلی ایران نباید توافقی را با طرفین برجام بدون هماهنگی با دولت پیروز انتخابات در ایران صورت دهد. آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها هم این را می‌دانند، اما از طرفی می‌دانند که توافق با دولت بعدی ایران احتمالا برایشان دشوارتر باشد. با این حال، به نظر می‌رسد تا پیش از روی کار آمدن دولت جدید در ایران، بیانیه‌ای مشترک و توافقی موقت صورت گیرد و جزئیات یا هرگونه ترتیبات بیشتر احتمالا به دولت جدید واگذار شود.
بایزیدی مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان معتقد است که دولت روحانی سعی دارد که پرونده احیاء برجام را در زمان خودش حل کند تا دولت نوپای سیزدهم، از همان ابتدا با دغدغه برجام و مذاکرات مربوط به آن درگیر نباشد.
