بهمن مفید ۲۵ مرداد ۱۳۲۱ در روستای گرکان واقع در شهرستان اراک و در خانواده‌ای چشم به جهان گشود که همه اهل فرهنگ و هنر بودند. برادرش بیژن مفید نمایشنامه‌نویس و کارگردان ایرانی، اردوان مفید بازیگر، هنگامه مفید شاعر، ترانه‌سرا، نمایشنامه‌نویس و کارگردان و پدرش غلامحسین مفید از جمله هنرپیشگان قدیمی تئاتر بود. وی با چنین خانواده هنرمندی، فعالیتش را در تئاتر از ۴ سالگی آغاز کرد. او از همان کودکی در نمایشنامههایی که پدر و برادرش کارگردانی می‌کردند، بازی می‌کرد. نخستین نمایشی که او در آن ایفای نقش کرد “یوسف و زلیخا” بود.
آغاز فعالیت حرفهای
مفید در جوانی، ضمن تحصیل در دانشکده هنرهای دراماتیک به کارگردانی و بازیگری می‌پرداخت. وی همراه با پدر و برادرانش گروهی داشتند که به همراه بازیگرانی همچون بهزاد فراهانی، رضا میرلوحی، اصغر آقاخانی و بهرام وطن‌پرست به اجرای تئاتر می‌پرداختند. او همچنین با “گروه هنر ملی” و عباس جوانمرد همکاری داشت. پس از آن، برادرش اردوان مفید، “کانون” را تأسیس کرد اما پس از مدتی، فعالیت وی و برادرانش به وسیله رژیم پهلوی توقف شد. در این زمان بهمن مفید که در وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار بود، از این نهاد جدا شد و به سینما روی آورد. (۱) از آثار مهم بهمن مفید در تئاتر، می‌توان به بازی در تئاترِ “شهر قصه” به کارگردانی بیژن مفید و نمایش “ضیافت” کارِ بهرام بیضایی در آذر ۱۳۴۶ خورشیدی اشاره کرد. “او همچنین با گروهی متشکل از سیروس ابراهیم‌زاده، رامین فرزاد، نیکو خردمند، فهیمه راستکار و پروین امیرسلیمانی نمایشنامههایی را به کارگردانی بیژن مفید در رادیو تهران اجرا می‌کرد. بهمن مفید در افتتاح تالار رودکی تهران با نقش‌آفرینیِ زال در اپرای “زال و رودابه” به همراه افسانه دیهیم و حسین سرشار حضور داشت”.(۲)
“او فعالیت سینمایی خود را در سال ۱۳۴۸ و با ایفای نقش کوتاهی در فیلم “قیصر” به کارگردانی مسعود کیمیایی آغاز کرد. این نقش گرچه کوتاه بود، اما با دیالوگ معروفش در این فیلم و این نقش، جاودانه شد. این دیالوگ، بخشی از سناریوی فیلم نبود و پس از اجرا و پیشنهادش توسط بهمن مفید به دلیل زیبایی و اثرگذاری، مورد پسند مسعود کیمیایی قرار گرفت و وارد سناریو شد.”(۳)
در سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰، او در سه فیلم بازی کرد. او در ادامه، تنها فرصت بازی در فیلم «سرود تولد» (۱۳۸۳) را پیدا کرد و با نام مستعار بهمن فریور بیشتر به صداپیشگی و گویندگی در آثار عروسکی مشغول بود.
فعالیت‌های پس از انقلاب
بهمن مفید پس از انقلاب اسلامی هم دست از کار نکشید و در نمایش‌های مردمی که در تئاتر سنگلج و لاله‌زار اجرا می‌شد، نقش‌آفرینی می‌کرد. همچنین در فیلم‌هایی چون: فریاد مجاهد، منافق و قدیس نیز به عنوان بازیگر حضور یافت؛ اما در سال ۱۳۶۰، به آمریکا مهاجرت کرد. در آمریکا چند میان پرده و همچنین نمایش “ماه و پلنگ”، “شاپرک خانم” و برخی نمایش‌های کودکانه را کارگرانی کرد. در ۱۳۸۷ پس از سال‌ها دوری از وطن به منظور عیادت از مادرش به ایران بازگشت و از آن روز تا زمان درگذشتش در ایران ماند. او در زمان حضورش در ایران کار گویندگی عروسک و دوبله انجام می‌داد. برای مثال در مجموعه “یکی بود یکی نبود” (۱۳۷۸)، مجموعهٔ تلویزیونی “پلیس آسمانی” (۱۳۸۱)، “دربه‌درها” (۱۳۸۳(، “سرتو بدزد رفیق” (۱۳۸۴) و مجموعهٔ عروسکی “امین و مینا” (۱۳۸۷) به عنوان گوینده عروسکی و در آثاری چون “منگوله گوش میرزا”، “شاپرک خانوم” و “عصر یخبندان ۴(شکاف قاره‌ها)” به عنوان صداپیشه هنرنمایی کرد.
آثار
بهمن مفید از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۹ در سینمای ایران حضور داشت و در بیش از ۷۰ فیلم بازی کرد که معروف‌ترین آنها “طوقی”، “داش آکل” و “رضا موتوری” بودند. دیگر آثاری که او در آنها به ایفای نقش پرداخته عبارتند از: برادرکشی، حق و ناحق، پشت و خنجر، جمعه، غربتی‌ها، کیفر، مردها و نامردها، مروارید، مکافات، اتل متل توتوله، والده آقا مصطفی، خانواده سرکار غضنفر، باباشمل، رشید، پل، شیربها، مرغ تخم‌طلا، قلندر و …
حرفهای بهمن مفید درباره حضورش در سینما
مفید درباره حضورش در فیلم “قیصر” به کارگردانی مسعود کیمیایی در جایی گفته است: “من به خاطر رفاقت با کیمیایی به قهوه‌خانه محل فیلمبرداری رفتم و بدون هیچ قرارداد خاصی برای کیمیایی بازی کردم. هیچ توقع مالی نداشتم، چون مسعود رفیقم بود اما بعد از اکران “قیصر” یک روز کیمیایی با تهیه کننده کار به خانه ما که آن زمان در آبسردار اجاره نشین بودم آمدند و بعد از خوردن چای، یک پاکت به من دادند. داخل پاکت ۵ هزار تومان بود. من آن موقع تازه ازدواج کرده بودم و فشار مالی هم رویم بود. در شرایطی که اگر استخدام اداره تئاتر می‌شدی ماهی ۲۵۰ تومان بهت می‌دادند، کیمیایی به من ۵ هزار تومان داد. با این پول یخچال خریدیم، تلویزیون خریدیم و هر کاری می کردیم این پول تمام نمی شد.” او همچنین درباره حضورش در فیلم دیگر کیمیایی به نام “داش آکل” گفت: “قرار بود نقش اصلی این فیلم یعنی “داش آکل” را آنتونی کوئین بازی کند که پولش را هم گرفت و بعدها آمد به جایش در “کاروان‌ها” بازی کرد؛ اما بعد از مدتی بنا شد، عباس جوانمرد این نقش را بازی کند. در همه این تغییرات، من گزینه اول و آخر نقش “کاک رستم” بودم. البته ابتدا خودم را برای بازی در برابر آنتونی کوئین آماده می‌کردم و اگر این اتفاق می‌افتاد، شاید من هم بین‌المللی می‌شدم.” (۴)
مفید از نگاه دیگران
“بهزاد فراهانی” بازیگر و کارگردان قدیمی و نام‌آشنای تئاتر و سینما و تلویزیون که سال‌های طولانی با خانواده هنرمند مفید دوستی و ارتباط داشت، پس از درگذشت او گفت: ” من عضوی از خانواده مفیدها بودم. شاگرد استاد غلامحسین مفید بودم، شاگرد بیژن [مفید] بودم و شاگرد خودِ بهمن. از دهه ۴۰ با هم کار می‌کردیم. واقعا متاسفم.” همچنین پرویز پرستویی بازیگر پیشکسوت تئاتر و سینما هم به درگذشت بهمن مفید واکنش نشان داد. او با انتشار ویدیویی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: “بهمن مفید هنرمند ارزنده و پیشکسوت، تئاتر و سینما هم متاسفانه درگذشت. روحش شاد و یادش گرامی. تسلیت به هنرمندان پیشکسوت و قدیمی سینما. تسلیت به خاندان غلامحسین‌خان مفید (خانم هنگامه و اردوان مفید و همسر داغدارش)، بهمن مفید با حضورش در فیلم “قیصر” و “طوقی” و “داش‌آکل” و… جایگاه ویژه‌ای در سینما پیدا کرد. اگرچه قبل از سینما در تئاترهای زیادی بازی کرد.
درگذشت
این هنرمند تئاتر و سینما که در یک‌سال گذشته به دلیل سرطان ریه تحت درمان بود، ۲۶ مرداد ۱۳۹۹ وقتی تنها یک روز از سالروز تولد ۷۸ سالگی‌اش می‌گذشت در منزلش واقع در تهران، دار فانی را وداع گفت.
پی‌نوشت:
۱- سایت رکنا
۲- تاریخچه شفاهی سینما و تئاتر از زبان بهمن مفید، خبرگزاری دانشجویان ایران “ایسنا”
۳- خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۶ مردادماه ۱۳۹۹
۴- سینماژورنال، ۲۲ مارس ۲۰۱۵
