رشتی دوزی که قدمت آن را یادها ثبت نکرده ” قلابدوزی” نام داشت و به گفته استاد بی پناه از استادان مسلم این رشته این نام(رشتی دوزی) از زمانی روان شد که فردی به نام “حسین رشتی” طرحی زد و نام خود بر آن حک کرد و آن اثر به دست مولفی رسید و در کتابی به چاپ رسید و از آن پس به رشتی دوزی شهرت یافت؛ نمونه بسیار ارزشمند رشتی دوزی، چادر مربوط به محمد شاه قاجار است که اکنون در موزه هنر کلیولند آمریکا نگهداری می شود.
رشتی دوزی (قلاب دوزی رشت) یکی از رودوزی‌های سنتی ایران و از صنایع دستی گیلان است که در فهرست آثار ملی ایران – میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) به ثبت رسیده‌است؛ در این کار زمینه پارچه به وسیله نخ‌های ابریشمین رنگین به گونه‌ای بسیار زیبا و چشم نواز تزئین می‌شود.
به گزارش روابط عمومی استانداری گیلان، امروز (دوشنبه) پانزدهم دی ماه باحضور استاندار گیلان و مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، مراسم اعطای گواهینامه ثبت ملی روستاها و شهرهای صنایع‌دستی ایران به چهار روستا و شهر رشت توسط وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کاخ‌موزه نیاوران برگزار شد.
در این مراسم شهر رشت به عنوان شهر ملی هنرهای سنتی ایران با محوریت رشتی‌دوزی، روستای ارده شهرستان رضوانشهر با محوریت شال‌بافی، روستای جیرده شهرستان شفت با محوریت سفالگری سنتی، روستای عنبران محله شهرستان آستارا با محوریت گلیم‌بافی و روستای شالما شهرستان ماسال با محوریت چوب‌تراشی موفق به دریافت گواهینامه ملی شدند.
استاندار گیلان در مراسم یاد شده با بیان اینکه آثار هنری فاخر استان، زمینه جذب گردشگر را فراهم کرده است، گفت: امروز در حال شکل دهی زنجیره ای از خدمات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای ارائه به گردشگرانی که گیلان را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب می‌کنند، هستیم.
ارسلان زارع در مراسم اعطای گواهینامه شهرها و روستاهای ملی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اظهار داشت: امروز با تلاش های مستمر، ارزنده و هدفمند مدیران و فعالان حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت تدبیر و امید ایران اسلامی توانست به لحاظ ثبت جهانی روستاها و شهرها، سرآمد در کشورهای دنیا باشد.
وی افزود: این اقدام آثار و نتایج ارزشمندی در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد که می‌تواند زمینه ساز امیدآفرینی بیشتر برای فعالیت‌های بزرگتر و اثرگذارتر در سال‌های آینده باشد.
نماینده عالی دولت در استان، ثبت روستاهای ارده رضوانشهر با محوریت شال‌بافی، جیرده شفت با محوریت سفال، عنبران آستارا با محوریت گلیم بافی و روستای شالمای شهرستان ماسال با محوریت چوب تراشی را گامی ارزنده خواند و گفت: پیش تر نیز ثبت شهر رشت به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی در یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) موجب خرسندی مردم گیلان شد.
زارع افزود: ثبت جهانی روستای قاسم آباد شهرستان رودسر در حوزه چادرشب بافی نیز تلاش قابل تقدیر دیگری در دولت تدبیر و امید است که ضمن تقویت وفاق و همدلی در مردم آن روستا، زمینه توسعه اشتغال در حوزه صنایع دستی و نیز مهاجرت معکوس به آنجا را فراهم کرد.
وی با اشاره به آسیب های ناشی از شیوع ویروس کرونا به اشتغال به ویژه در حوزه گردشگری گفت: بنا داریم زیرساخت‌های لازم و اقدامات نرم‌افزاری این بخش را تقویت کنیم تا پس از فروکش کردن این ویروس، شاهد رونق گردشگری و تقویت اشتغال موجود باشیم.
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان می گوید: رشتی دوزی یکی از رودوزی‌های سنتی ایران و از صنایع دستی شهر رشت است که در فهرست آثار ملی ایران به عنوان میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسیده‌است و پرونده ثبت شهر رشت و این چهار روستا یاد شده اردیبهشت ماه امسال در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مورد بررسی و دفاع قرار گرفت.
فرزاد رشیدی افزود:بر اساس سیاست های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نیز استراتژی های توسعه پایدار صنایع دستی استان گیلان در ثبت شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی، پروپزال طرح ثبت شهر رشت بعنوان شهر ملی رشتی دوزی ایران توسط کارشناسان این اداره کل تهیه و به همراه توصیه نامه های استاندار گیلان و نیز نمایندگان رشت در مجلس شورای اسلامی، شهردار و اعضای شورای اسلامی این شهر تدوین و به همراه استاندار و نمایندگان مجلس شواری اسلامی در وزارتخانه مورد دفاع قرار گرفت که نتیجه قطعی آن امروز به ثمر نشست.
وی اظهار داشت: در این راستا مراسم پیشواز با تاکید بر اهمیت نقش جایگاه این هنر سنتی بعنوان میراثی ماندگار و تاکید بر ترویج، معرفی و آموزش آن به نسل آینده به همت اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان، سازمان فنی حرفه ای، سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری رشت و خانه کارآفرینی و مهارت صنایع دستی کلانشهر رشت با رعایت تمامی پروتکل های بهداشتی در مردادماه امسال برگزار شد.
وی یادآور شد: با ثبت جهانی روستای قاسم‌آباد در سال گذشته شاهد اتفاقات بسیار مطلوبی چون درآمدزایی و اشتغال و همچنین ایجاد نشاط اجتماعی برای مردم هستیم و معرفی ملی پنج پرونده یادشده می‌تواند آینده خوبی را برای توسعه گردشگری استان رقم بزند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان خاطرنشان کرد: اهتمام به صنایع دستی و ایجاد اشتغال در روستاها، مهاجرت معکوس از شهر به روستا را در پی خواهد داشت.
امروز صنایع دستی گیلان به رغم فراز و فرودهای بسیار و حتی با توجه به برخی بی مهری ها؛ به قوت گیرایی، رنگ و اصالت توانسته در زمره باارزش ترین هنرهای کاربردی جامعه مطرح شود.
قدیمی ترین نمونه های رشتی دوزی جدا از مجموعه های خصوصی در موزه آستان قدس رضوی و موزه هنرهای تزئینی ایران نگهداری می شود؛ مرکز عمده قلاب دوزی در گیلان شهرهای رشت و لاهیجان است که به سبب شهرتی که در رشت داشته، رشتی دوزی نیز نامیده می‌شود و زمانی آن را گلدوزی نیز می‌نامیدند.
تاریخچه دقیقی از قلاب دوزی در گیلان در دسترس نیست؛ داده های باستان‌شناسی حاکی از سابقه تاریخی قلاب دوزی در منطقه گیلان است و در کشف های باستان شناسی در لولمان گیلان، قطعاتی از قلاب دوزی و ملیله‌دوزی به دست آمده که پژوهشگران آن را متعلق به دوره هخامنشیان می‌دانند.
در گذشته، رشتی دوزی حرفه ای مردانه بود اما در سال های اخیر بانوان گیلانی چنان در این رشته پیشرفت کردند که گوی سبقت را از مردان ربودند تا آنجا که عالیه صادقی بانوی هنرمند گیلانی توانست با سوزن دوزی های بدیعش، مهر اصالت و نشان عالی یونسکو را از آن خود کند.
صادقی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید : رشتی‌دوزی یا قلابدوزی یکی از رو دوزی‌های قدیمی ایران و برند هنرهای سنتی گیلان است که سابقه‌ای طولانی دارد.
وی اظهار داشت : خاستگاه این هنر، شهر رشت مرکز استان گیلان است چرا که جغرافیای طبیعی این منطقه، زمینه مناسبی برای پرورش کرم ابریشم را فراهم آورده بود و آنچه رشتی‌دوزی (منسوب به رشت) را از قلاب‌دوزی‌های سایر نقاط ایران متمایز می‌کند، تنوع رنگ و فراوانی ابریشم کار شده و تنوع تکنیک‌های دوخت است.
این دارنده نشان یونسکو و پنج نشان ملی مرغوبیت یادآور شد: در قدیم رشتی‌دوزی دارای سه مرحله ابریشم‌تابی، رنگرزی و طراحی بود.
صادقی در تشریح هنر رشتی دوزی گفت : انواع قلابدوزی به روش ساده، قلابدوزی به روش ضخیم دوزی (برجسته) و قلابدوزی به روش معرق است، قلاب؛ اصلی‌ترین ابزار رشتی‌دوزی و بسیار شبیه درفش است، پارچه کار معمولا از پارچه‌های ماهوت، فوتر و یا مخمل رنگی است و برای نخ از ابریشم طبیعی در رنگ‌های گوناگون استفاده می شود.
این هنرمند افزود: نقوش رایج در رشتی‌دوزی، هشتی نوک تیز، هلالی، بشقابی، هشتی تاجی، حاشیه سلسله‌ای، چهار گل، لچکی، ترنج لوزی، طرح گلدانی، لاله عباسی، بته جقه ترنجی، نیم ترنجی، قهر و آشتی، ترمه‌ای، گل‌های شاه عباسی، طرح‌های اسلیمی است.
بالغ بر ۲۴ هزار هنرمند صنایع دستی در بیش از ۸۰ رشته در گیلان فعالیت می‌کنند و ۶۴ محصول از اقلام صنایع دستی استان نشان مرغوبیت و شش کالا نشان یونسکو دریافت کرده اند؛ این محصولات شامل رشتی دوزی، لباس محلی، چادرشب بافی، خراطی، چوب تراشی، گره چینی، نازک کاری، منبت و معرق چوب، حصیربافی، بامبوبافی، مرواربافی، سفالگری، کاشی معرق، مینای خانه بندی، چلنگری، قلمزنی، گلیم بافی، جاجیم بافی، شال بافی، نمد مالی، جوراب بافی، عروسک بافی و قلاب بافی از هنرهای سنتی و صنایع دستی گیلان است.
