آمریکا با آنکه به امید جلب موافقت اعضای شورای امنیت، پیش‌نویس طولانی و شدیداللحن خود را بسیار خلاصه و تلطیف کرده بود، تنها توانست جمهوری دومینیکن را با خود همراه کند و در رویدادی کم‌سابقه، بریتانیا و فرانسه، متحدان اروپایی آمریکا نیز با آن همراهی نکردند و روسیه و چین به آن رای منفی دادند.
در شرایطی که طی روزهای اخیر بسیاری از تحلیلگران ایرانی نگران رای‌آوردن این قطعنامه بودند و رد آن را به استفاده چین و روسیه از حق وتو منوط می‌دانستند، قطعنامه مذکور اساسا حد نصاب آرا را هم نیاورد تا نیازمند وتو شود.
این رویداد از یک سو شکستی برای ترامپ بود که کمتر از سه ماه به انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر، پس از به نتیجه نرسیدن اهداف تحریم‌های سخت علیه ایران، دست کم به یک پیروزی تبلیغاتی نیاز داشت و از سوی دیگر مشخص شد با وجود آنکه آمریکا برای به شکست کشاندن برجام، از تمام قدرت نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک خود استفاده کرده و بیشترین تنبیهات را علیه هر شخص حقیقی و حقوقی نقض‌کننده تحریم ایران اعمال کرده، نتوانسته جامعه بین‌المللی را اقناع کند.
نتیجه صبر و تدبیر جمهوری اسلامی
به گفته سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه، «دیپلماسی فعال» در کنار «استحکام حقوقی» برجام، دلیل این رای شورای امنیت بوده است. اما در کنار این دو دلیل و تلاش‌های موفق دیپلمات‌های کشورمان، صبر و تدبیر جمهوری اسلامی ایران در حفظ باقی‌مانده برجام، همراه با کاهش تعهدات در چارچوب برجام، عاملی بود که پایبندی ایران به تعهدات بین‌المللی را اثبات کرد و حقانیت توام با مظلومیت ایران را به رخ جهانیان کشید.
شاید از همین رو بود که حتی فرانسه و بریتانیا از اعضای دائم شورای امنیت که متحدان سنتی آمریکا به شمار می‌روند و دست‌کم در قبال مسائل ایران طی زمان‌هایی دنباله‌رو ایالات متحده بوده‌اند، با وجود تعلل در تحقق بخش‌های اقتصادی برجام، این بار نتوانستند در رای شورای امنیت با آمریکا همراه شوند.
مطابق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل، تحریم تسلیحاتی کشورمان قرار است بعد از پنج سال از تصویب برجام، در صورت پایبندی ایران به تعهدات، ۲۷ مهرماه امسال به پایان برسد و شکست آمریکا در جلوگیری از تحقق این دستاورد برجام برای ایران، نشان‌دهنده زنده بودن برجام است.
این در حالی است که «جو بایدن» رقیب دموکرات ترامپ وعده‌هایی درباره بازگشت آمریکا به برجام مطرح کرده است.
شلیک زودهنگام به مکانیسم ماشه
آمریکا قبلا گفته بود اگر پیش‌نویس این کشور علیه ایران در شورای امنیت رای نیاورد، به مکانیسم ماشه به معنای «بازگشت خود به خود تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، در صورت نقض برجام» متوسل خواهد شد. اما دیگر کشورهای حاضر در برجام با چنین برداشتی مخالفت و تاکید کرده‌اند که آمریکا در پی خروج از برجام نمی‌تواند از این مکانیسم استفاده کند؛ امری که رای‌گیری بامداد امروز نیز ظهور عملی آن بود. به نظر می‌رسد آمریکا که در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ناکام بوده، به طریق اولی توفیقی در جلب همراهی اعضای شورای امنیت برای استفاده از مکانیزم ماشه هم نخواهد داشت و روسیه، چین و ایران نیز بر این موضوع تصریح کرده‌اند.
مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل نیز درباره گام بعدی آمریکایی‌ها با اشاره به تهدید آمریکا به استفاده از مکانیسم ماشه در صورت رای نیاوردن قطعنامه اخیر گفته است: رای امروز نشان داد سیاست آمریکا یا بازی با کلماتی که می‌خواهند یک برداشت ناصواب حقوقی از قطعنامه ۲۲۳۱ ارائه دهند، تا چه حد در سطح بین‌المللی مقبولیت دارد. وی به ایرنا تصریح کرد: رای امروز نه تنها پروژه آمریکا را در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران با شکست مواجه کرد بلکه نشان داد همراهی جامعه بین‌الملل با سوء‌استفاده از قطعنامه ۲۲۳۱ که می‌خواهد در چارچوب آن از مکانیسم ماشه استفاده کند، چقدر مقبولیت دارد. این رای خود نشان‌دهنده انزوای آمریکا در استفاده از این مکانیسم بود.
نمایندگی چین در سازمان ملل هم ناکامی آمریکا در تصویب قطعنامه را نشانه آن دانست که «یک‌جانبه‌گرایی از هیچ حمایتی برخوردار نیست و زورگویی شکست خواهد خورد.» چین ضمن حمایت مجدد از برجام، تاکید کرده از آنجا که آمریکا از آن خارج شده، دیگر عضو برجام نیست و نمی‌تواند خواهان برگشتن تحریم‌ها و اجرای مکانیسم ماشه شود.
تعهد مظلومانه نظام و نسخه تندروها
به نظر می‌رسد شکست کم‌سابقه آمریکا در شورای امنیت علاوه بر اینکه سیاستمداران مغرور در واشنگتن را متوجه اشتباه خود کرد، هشداری نیز برای مخالفان داخلی برجام است که در پنج سال اخیر، آن را هیچ و پوچ، بی‌فایده و زیان‌بار می‌دانستند و به دنبال پاره کردن یا اعلام مرگ آن بودند. مثلا یکی از نمایندگان تازه‌وارد مجلس نوشته بود: «آیا روحانی – که علیرغم بدبینی رهبری و مردم انقلابی، با کدخدا مذاکره و برجام را امضا کرد – مجبور خواهد شد قبل از رفتن، تنفس مصنوعی را از جنازه برجام جدا کند و مرگش را بپذیرد؟»
روشن است که عهدشکنی رئیس جمهوری متفاوت آمریکا و ناتوانی و بی‌ارادگی دیگر اعضای برجام، بخش اعظم دستاوردهای اقتصادی برجام را منتفی کرد. با این حال تعهد حقوقی ایران به این توافق بین‌المللی، دستاوردهای سیاسی و حقوقی برای کشورمان داشت و از همین رو تدبیر مجموعه نظام مبنی بر حفظ باقی‌مانده برجام، نتیجه خود را نشان داد.
این در حالی است که به نظر می‌رسد نسخه‌های شعاری تندروهای داخلی، گرچه می‌تواند دستمایه پست‌های توئیتری یا نطق‌های آتشین در مجلس شود، اما تجربه نشان داده نتیجه عملی در راستای حفظ منافع مردم مظلوم و رنج‌کشیده کشورمان نخواهد داشت.
از یاد نبریم که رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار خود با اعضای دولت در شهریور ۹۷ (بعد از خروج آمریکا از برجام) ضمن تاکید بر ناامیدی از اروپا به رغم ادامه مذاکرات اظهار کردند: از من هم گاهی سؤال می‌شود که شما گفتی که برجام را آتش می‌زنی، چرا آتش نزدی؟ علّتی که آتش نزدیم همین بود که گفتیم شاید بشود منافع ملّی را با آن تأمین کرد؛ وَالّا اگر آدم بفهمد که منافع ملّی تأمین نمی‌شود، ما هم آتش زدن را بلدیم که این کار را بکنیم.
