اگرچه زیبا دوستی به عنوان یک امر فطری در نهاد بشریت نهفته است اما افزایش بی‌رویه جراحی‌های زیبایی طی چند دهه گذشته در ایران قابل تامل و بررسی است‌ و تبعات مختلفی را به همراه داشته است.

در باب افزایش بی‌رویه جراحی‌های زیبایی در ایران همین بس که کشورمان بالاترین تعداد جراحی‌های بینی را در جهان به خود اختصاص داده است و جراحی‌های ترمیمی در سایر مناطق بدن مانند صورت و شکم نیز طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده است.

عضو هیات عملی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: آنتونی گیدنز معتقد است زنان به ویژه براساس ویژگی‌های جسمانی‌شان مورد قضاوت قرار می‌گیرند که وی آن را ناشی از این می داند که هنجارهای اجتماعی ما در مورد زنان به نسبت بیشتری بر جذابیت جسمانی تاکید دارد.

دکتر مهناز امیرپور افزود: آنچه به لحاظ اجتماعی تصویر مطلوب از بدن تعریف می‌شود در مورد زنان تصویری لاغراندام و نه عضلانی است و هر چند امروزه زنان در عرصه عمومی و زندگی اجتماعی نسبت به قبل، فعال‌تر شده‌اند اما همچنان همان قدر براساس پیشرفت‌ها و موفقیت‌شان مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که بر پایه وضعیت ظاهری‌شان.

وی ادامه داد: مدیریت بدن به معنای نظارت و مراقبت و دستکاری مستمر ویژگی‌های ظاهری و مرئی بدن است این شاخص بر رفتار و جنبه‌هایی از زندگی فرد تاکید دارد که منجر به بهبود و ارتقای جذابیت بدنی – و نه لزوما سلامت بدنی – فرد می‌ شود.

تاثیر فضای مجازی در گرایش به عمل های زیبایی

عضو هیات عملی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد در خصوص تاثیر فضای مجازی بر گرایش زنان به عمل‌های زیبایی گفت: شبکه‌های اجتماعی و مجازی به محلی برای حضور اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و مکان تبادل آرا و افکار ایشان و تامین نیازهای متناسب با زندگی اجتماعی جوانان تبدیل شده است و جای تردید نیست که فضای کنونی رسانه‌های نوین ارتباطی همچون شبکه‌های اجتماعی مجازی، تولید و ساخت مد و ارائه الگو در راستای مدیریت و کنترل بدن را به دنبال دارد.

امیرپور افزود: به ویژه در ایران، دستیابی به زیبایی برای جوانان نظیر استفاده از لوازم متنوع آرایشی، انواع مدل‌های مو، انجام جراحی‌های زیبایی شیوع پیدا کرده است و بروز حساسیت بیش از حد در مورد بدن و ظاهر آن بیشتر منجر به بروز مشکلاتی در بدن نظیر بی‌نظمی در تغذیه، کاهش اعتماد به نفس، لاغری و آسیب‌های بدنی شده است لذا مدیریت بدن اهمیت زیادی یافته و تبدیل به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جوانان شده است.

وی ادامه داد: نظریه برجسته‌سازی مدعی تاثیر رسانه‌ها بر شناخت و نگرش مردم و تعیین اولویت‌های ذهنی آنان از طریق انتخاب و برجسته‌سازی بعضی از موضوعات و رویدادها در قالب خبر و گزارش است. به این معنا که رسانه‌ها با برجسته ساختن بعضی از موضوع‌ها و رویدادها، بر آگاهی و اطلاعات مردم تاثیر می‌گذارند گرچه نمی‌توانند تعیین کنند که مردم چگونه بیندیشند اما می‌توانند تعیین کنند که درباره چه فکر کنند.

این دکترای جامعه شناسی گفت: بنابراین از علل دیگر گرایش زنان به جراحی‌های زیبایی می‌توان به تبلیغات رسانه‌ها، فضاهای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های ماهواره‌ای اشاره کرد چرا که فشارهای بیرونی به منظور هماهنگ شدن با شیوه‌های مشخص بدن مطلوب، مجازی زنان و مردان را هدف مصرف قرار داده‌اند.

علل گرایش بی‌رویه به عمل‌های زیبایی

کارشناس ارشد روانشناسی بالینی به خبرنگار ایرنا گفت: از منظر روانشناسی علل و چرایی روی آوردن بی‌رویه زنان به عمل‌های زیبایی را می‌توان به ۲ بعد روانی و اجتماعی تقسیم کرد.

فرزانه سیستانی با اشاره به موضوع خودپنداره در علم روانشناسی رشد و شخصیت افزود: از نظر روانشناسی در حوزه بهداشت و روان، خودپنداره یعنی تصوری که فرد از خودش و ویژگی‌های ظاهری و شخصی‌اش دارد که از کودکی بر اثر بازخوردهایی که دیگران به او دادند و از طریق سبک‌های فرزند پروری و تعاملات کلامی والدین با کودکان این تصویر در آنها شکل گرفته است بنابراین از بعد روانی یکی از علل تمایل بی‌رویه زنان به عمل‌های زیبایی این است که تصویر بدنی بد و نامناسبی از خود دارند.

وی با بیان این که یکی دیگر ار علل روانی گرایش به عمل‌های زیبایی موضوع کارآمدی در فرد است ادامه داد: بازخوردها و تعاملات والدین و مراقبان کودک، توانمندی‌ها و مهارت‌های کودک را می‌سازند و سبب ایجاد حس کارآمدی در کودک می‌شود که هر چه این احساس خودکارآمدی در فرد بیشتر باشد تنش‌های زندگی‌اش کمتر می‌شود و اعتماد به نفس و عزت‌نفس فرد افزایش می یابد.

این مسوول مرکز کاهش آسیب اسماعیل آباد مشهد وابسته به سازمان بهزیستی گفت:می توان گفت فردی که احساس خودکارآمدی پایین‌تری داشته باشد احساس و تصویر ذهنی و بدنی منفی بیشتری از خود دارد و بیشتر به سمت عمل جراحی می‌رود تا از این طریق زیباتر شود تا حس بهتری نیز نسبت به خود داشته باشد و آن تصویر بدنی منفی که از کودکی در او شکل گرفته است با این عمل زیبایی از بین برود.

سیستانی افزود: انگیزه‌های فرا شخصی عمل زیبایی متاثر از شرایط خانوادگی و اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و جامعه‌ای است که فرد در آن زندگی می‌کند و همچنین متاثر از مساله مد و صنعت است.

وی ادامه داد:از دیگر علل گرایش زنان به عمل‌های زیبایی می‌توان به پیشینه‌ تجربی فرد از اعضای خانواده و دوستان و اطرافیان که عمل‌های زیبایی را انجام داده‌اند اشاره کرد چرا که این افراد با تعریف کردن از عمل زیبایی سبب ترغیب و تشویق فرد به انجام این گونه عمل‌ها برای زیباتر شدن می‌شوند.

این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی با اشاره به این که بررسی‌های انجام شده در خصوص علل روانی گرایش زنان به عمل‌های زیبایی در بین زنان ۱۵ تا ۵۰ ساله در شهر شیراز گفت: جراحی‌های زیبایی با درآمد و استقلال و قدرت مالی افراد، سن و میزان تحصیلات افراد رابطه دارد یعنی زنی که دارای استقلال فکری و قدرت مالی است و همچنین تحصیلات بیشتر و یا سن بالایی دارد به نسبت گرایش بیشتری به عمل زیبایی دارد چرا که از گذشته این گونه بوده‌است که زن‌ها میل به زیبایی داشته اند.

سیستانی افزود: همچنین پیشرفت علمی و پزشکی و به وجودآمدن متدهای جدید و مختلف در حوزه عمل‌های زیبایی و تبلیغات پزشکان این حوزه نیز موجب تسهیل تصمیم‌گیری در انتخاب جراحی می‌شود.

گرایش به عمل‌های زیبایی در زنان مجرد و متارکه کرده بیشتر است

این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی گفت: معمولا در زنان متأهل گرایش به عمل جراحی کمتر است و معمولاً آنها رضایتی از تصویر بدنی دارند ولی بین میزان افزایش اعتمادبه‌نفس و افزایش رضایت و تصویر بدنی آنها تفاوت وجود دارد.

سیستانی افزود: معمولاً در زنان مجرد یا زنهایی که متارکه کرده‌اند یا زن‌هایی که می‌خواهند ازدواج مجدد داشته باشند گرایش به عمل‌های زیبایی بیشتر است.

وی ادامه داد: یکی از علل گرایش به عمل‌های زیبایی که در زنان مشترک است کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس در آنهاست چرا که مشاهده شده است زنانی که دارای کمبود اعتماد به نفس بودند و فرصت‌های اجتماعی شغلی کمی داشتند برای داشتن حس بهتری نسبت به خود و افزایش اعتماد به نفس و برخوردار شدن از موقعیت‌های اجتماعی و شغلی این عمل‌های زیبایی را انجام داده‌اند.

افراط در عمل‌های جراحی نوعی اعتیاد تلقی می‌شود

یک پزشک عمومی فعال در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: افراط درگرایش به عمل‌های جراحی از دیدگاه آسیب شناسی خود نوعی اعتیاد تلقی می‌شود چرا که اگر از فرد بپرسیم چرا دست به این عمل‌ها می‌زند خودش هم علتش را به درستی نمی‌داند و مثلا می‌گوید چون مد است و همسالانش نیز این کار را انجام می‌دهند او هم انجام داده است.

دکتر پروانه اخوان افزود: این مساله درست شبیه حوزه اعتیاد است چرا که در این حوزه نیز یکی از علل مهمی که فردی به اعتیاد روی آورده است تأثیرپذیری از گروه همسال است که آن‌ها هم مواد مخدر مصرف می‌کردند.

راهکارهای پیشگیری از گرایش بی رویه به عمل‌های زیبایی

این پزشک عمومی فعال در حوزه آسیب‌های اجتماعی گفت: افرادی که قصد انجام عمل‌های زیبایی را دارند بهتر است که قبل از انجام این کار در ابتدا به یک روانشناس یا مشاور مراجعه کنند تا این روانشناس و مشاور فرد را بررسی و ارزیابی کند چرا که خیلی از مواقع فرد دچار یک سری اختلالات شخصیتی است.

اخوان افزود: به عنوان مثال فردی دارای شخصیت خودشیفته یا شخصیت‌ نمایشی است یا ممکن است فردی دچار بیماری اختلال ناراضی بودن از بدنش باشد و به همین دلیل بیشتر به سوی عمل های زیبایی گرایش دارند و هیچ گاه از ظاهر خود راضی نیستند و دائم به دنبال عمل‌های زیبایی هستند طوری که شاید یک عمل زیبایی آنها را قانع نمی‌کند و چندین بار یک عمل را انجام می دهند تا به رضایت کامل از خود برسند.

وی ادامه داد: این افراد نه تنها برای خودشان بلکه برای پزشک جراحشان نیز دردسر و مشکل درست می‌کنند چرا که هیچ وقت به رضایت از خود نمی‌رسند و دائم به دنبال عیب‌یابی از ظاهر خود هستند بنابراین پیشنهاد می‌شود در این شرایط به جای اقدام به عمل های زیبایی بی رویه فرد به مشاور و روانشناس مراجعه کند تا اگر  دچار اختلال شخصیتی و روانی است ‌شناسایی و درمان شود.

این پزشک گفت: از دیگر راهکارهای پیشگیری از گرایش بی‌رویه به عمل‌های زیبایی این است که به زنان آموزش دهیم تا نگرش عمقی‌تری نسبت‌به خودشان داشته باشند.

اخوان افزود: همچنین مردان ما هم باید سمت‌ و سوی نگاهشان به زنان و بانوان را تغییر دهند و به جای این که زیبایی ظاهری را در امر ازدواج یا به کارگیری آنان در مشاغل مختلف ملاک قرار دهند به اخلاقیات و توانمندی های آنان توجه داشته باشند.

وی اضافه کرد: همچنین باید در زمینه‌های مختلف شغلی و اجتماعی، بهره‌مندی مساوی زنان از منابع فرهنگی و اقتصادی‌ اتفاق بیفتد و مساله بعدی این است که عوارض و خطرات جراحی‌های زیبایی بیان شود که حتماً کمک‌کننده خواهند بود.