شاید باورتان نشود در کنار هلی کوپترهای مجهزی مثل آپاچی، تایگر، کبری، بویینگ و امثالهم که بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون دلار قیمت دارند، لقب گران ترین هلیکوپتر نظامی جهان به “کینگ استالین” برسد که ۹۵ میلیون دلار ارزش دارد، کینگ استالیِن برخلاف نام روسی اش، آمریکایی است و به طور مشترک توسط کمپانی های لاکهید و سیکورسکی طراحی و ساخته شده است، این هلی کوپتر با بیش از ۳۰ متر طول و بیش از ۸ متر ارتفاع می تواند تجهیزات سنگین نظامی مانند یک نفربر کاملاً مسلح و بزرگ را در خود جای داده و به هوا ببرد. حتی دو موتور جنرال الکتریک T480 که هر کدام توان تولید ۷.۵۰۰ اسب بخار نیرو را دارند، می توانند سرعت این هیولا را به ۳۱۵ کیلومتر بر ساعت برسانند.

اما در کنار آمریکا؛ کشورهایی مثل چین، آلمان، ایتالیا، فرانسه، هند، آفریقای جنوبی و حتی ترکیه نیز در ساخت هلیکوپترهای نظامی دستی بر آتش دارند اما هرگز رقیب قدرتمندی برای روسیه به حساب نمی آیند، این کشور اخیرا در کنار ساخت هلیکوپترهایی چون کاموف؛ انواع میل ها را هم می سازد، یکی از غول پیکرترین هلیکوپترهای جهان “میل می ۲۶ ” هست که قادر است یک هواپیمای مسافربری را به سادگی بلند کرده و حمل کند، اما زمانی قادر خواهید بود عظمت بزرگترین هلیکوپتر جهان را تحسین کنید که دریابید ارتفاع این هلیکوپتر به اندازه ی یک ساختمان سه طبقه می باشد و اندازه ی گرداننده هایش به طول بال های یک ایرباس A320 می رسد.

با همه این احوال هلیکوپتر کبری که در جنگ ایران و عراق به فرشته نجات رزمندگان ایرانی تبدیل شده بود، یا دیگر هلیکوپترهایی که به تانک پرنده یا عرابه شیطان و یا سلطان آسمان معروف شدند هیچکدام به اندازه لانگ بوی آمریکایی قدرتمند و مجهز نیستند.

به گزارش خط اول، بعد از خواندن اظهارات فوق، حتما انتظار شنیدن نام یک ارتشبد یا خلبان هوانیروز را دارید، ولی در کمال تعجب باید بیان کنم، این اظهارات یک دختر جوان ایرانی است که به نویسندگی وعلم و فنون پروازعلاقمند است و حتی حاصل این علاقه و البته تحقیق و پژوهش در پرواز، به انتشار دو کتاب در این زمینه نیز منتج شده است؛ کتاب تاریخچه پرواز و کتاب اصول پرواز بالگرد.

فاطمه کلویی چنان با حرارت از پرواز و هلیکوپتر سخن می گوید که نمی توانی گوش ندهی، او در خصوص وضعیت ایران در صنعت هلی کوپترسازی می گوید: کشور ما هم با در اختیار داشتن بزرگترین صنایع بالگردی در منطقه، یکی از کشورهای پیشرو در عرصه طراحی و ساخت هلیکوپترهای نظامی و تجاری است. جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۷۶ و با ساخت بالگرد «شباویز» که نمونه ای مهندسی معکوس شده از بالگرد « بل-۲۰۵» بود، به جرگه کشورهای سازنده بالگرد پیوست. پس از بالگرد شباویز، خانواده بالگردهای شاهد در سه مدل « شاهد-۲۷۴» و « شاهد-۲۷۸» و « شاهد-۲۸۵» تولید شد که برای نخستین بار در این خانواده، روند طراحی و ساخت کاملا بومی صورت گرفت. «سورنا» و «صبا» هم از دیگر بالگردهای سبک ساخته شده توسط کشورمان بودند که بیشتر مصارف حمل و نقل بار و مسافر، عکس برداری و شناسایی، آموزش، گشت زنی، استفاده در حوادث و ماموریت‌های سازمانی مانند هلال احمر و اورژانس دارند. البته بالگرد میان وزن چندمنظوره «هما» نیز توسط مهندسان ایرانی ساخته شد که در کنار مصارف فوق، چون رادارگریز هم هست در صورت مسلح شدن می تواند در مقاصد نظامی نیز استفاده گردد.

اما فاطمه کلویی که تحصیل در رشته اویونیک یا همان الکتریک هواپیما – که بیشتر با قطعات و بخش های دیجیتالی هواپیما سر و کار دارد – را تجربه کرده با نگاهی فنی به سازه هلیکوپتر می گوید: کنترل پرواز بالگرد چطور انجام می شود؟

بالگرد در میان وسایل پرنده، هواگرد ویژه‌ای است و کنترل آن نیز به همان اندازه خاص است.

بالگرد دارای چهار ورودی کنترل پرواز است:

یک) Cyclic

دو) Collective

سه) Anti-torque pedals

چهار) Throttle

به کمک این کنترل‌ها می‌توان بالگرد را در جهات مختلف حرکت داد و نوع حرکت آن را کنترل کرد.

کنترل cyclic معمولاً بین پاهای خلبان جای می‌گیرد، به آن اهرم cyclic یا مختصراً cyclic گفته می‌شود. در اغلب بالگردها، این اهرم شبیه یک Joystick است. علت نام‌گذاری این اهرم به cyclic، این است که با تغییر آن گام هر تیغه روتور در هر چرخش (سیکل یا همان cycle) روتور اصلی تغییر خواهد کرد. با این تغییر، نیروی برآ به طور نامتقارن تغییر خواهد کرد. نتیجه استفاده از این اهرم، خم‌شدن روتور در جهتی خاص خواهد بود که در نهایت، بالگرد به همان جهت حرکت خواهد کرد. به عنوان مثال، اگر خلبان اهرم cyclic را به سمت جلو فشار دهد، دیسک روتور به جلو خم شده، نیروی رانشی رو به جلو تولید خواهد کرد و بالگرد به سمت جلو حرکت خواهد کرد.

کنترل گام collective، یا مختصراً collective سمت چپ صندلی خلبان قرار دارد. بر روی آن یک کنترل اصطکاکی قرار گرفته که به انتخاب خلبان تنظیم می‌شود و هدف آن جلوگیری از تغییر ناخواسته این اهرم است. اهرم collective گام همه تیغه‌های روتور را، مستقل از محل قرارگیری آنها، به طور همزمان تغییر می‌دهد. بنابراین با تغییر این اهرم گام همه تیغه‌ها به یک اندازه، چه کاهشی و چه افزایشی، تغییر خواهد کرد. در نتیجه میزان برآ یا پیشرانش تولیدی آنها نیز به همان نسبت دستخوش تغییر شده و ارتفاع یا سرعت رو به جلوی بالگرد را تغییر می‌دهد.

پدال‌های anti-torque در همان محل قرارگیری پدال‌های rudder هواپیمای بال‌ثابت قرار گرفته‌اند و دقیقاً همان کار را انجام می‌دهند. اعمال هر گونه تغییر در وضعیت این پدال‌ها، گام تیغه‌های روتور دم و در نتیجه نیروی رانش تولیدی آنها را تغییر داده و باعث می‌شود دماغه بالگرد به جهت خاصی Yaw کند.

روتور بالگرد در RPM خاصی کار می‌کند. Throttle قدرت تولیدی موتور را تنظیم می‌کند که از طریق سیستم انتقال قدرت به روتور منتقل می‌شود. هدف استفاده از این کنترل، تولید نیروی کافی توسط موتور برای نگه‌داشتن روتور در محدوده مجاز RPM کاری‌اش برای تولید نیروی برآ یا رانش مناسب است. در بالگردهای تک‌موتوره، این کنترل مانند دسته گاز موتورسیکلت‌ها در انتهای اهرم collective نصب شده‌است که با چرخاندن آن میزان قدرت تولیدی موتور تغییر می‌کند. در بالگردهای دو موتوره، هر موتور یک اهرم throttle دارد.

ناگفته نماند فاطمه کلویی به خاطر علاقه فراوان به تحقیق و پژوهش به سراغ نگارش کتاب نیز رفته است. از این نویسنده علاقمند به علم هلیکوپتر و هوانوردی، خواستیم در خصوص کتاب هایش توضیح دهد؛ وی به خبرنگار خط اول گفت: طی دوران تحصیلات دانشگاهی علاقه من به رشته اویونیک باعث شد شور و شوق من برای یادگیری، جرقه ای در من ایجاد شود که بتوانم در مورد علوم کامل هوانوردی تحقیق و پژوهش های بیشتری انجام دهم. با توجه به محدودیت های اقتصادی و سیاسی و بالاخص تحریم و کمبود علوم هوانوردی در ایران، این انگیزه به من داده شد که بتوانم حرکتی نوین و راهبردی در راستای اهداف هوانوردی ایران انجام دهم از همین رو سمت و سوی ذهن و علاقه من، به هنر نویسندگی و قلم رسید که خوشبختانه این اقدام باعث شد بتوانم اثری ماندگار و نوین در جامعه هوانوردی به یادگار بگذارم.

وی افزود: اولین گام من در عرصه نویسندگی به چگونگی پرواز از تاریخ بشریت تا هم اکنون، و تمامی ابزارها و وسایل ساخته شده به دست انسان برمیگردد. در این تحقیقات ۴ساله که کمک خداوند بزرگ و خانواده عزیزم همیشه شامل حال من بوده است توانستم اولین گام موفقیت در پیشرفت جامعه هوانوردی را با نوشتن کتاب ” تاریخچه پرواز” بردارم.

وی ادامه داد: این کتاب در سال ۹۹توسط مرکز مطالعات راهبردی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به چاپ رسید.

کلویی گفت: پس از برداشتن اولین گام، انگیزه من برای پیشرفت علم و صنعت هوانوردی دو چندان شد و اینبار سراغ پژوهش هایی در عرصه ساخت و تعمیر و نگهداری و نحوه پرواز هلیکوپتر مثل آیرودینامیک (نحوه کارکرد بالگرد) پرداختم. پس از دو سال تلاش و تحقیق فراوان کتاب ” اصول پرواز هلیکوپتر ” را نوشته که در مرکز مطالعات راهبردی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۷ به چاپ و نشر رسید. کتاب اصول پرواز بالگرد یک راهنمای فنی برای تمام کسانی است که با هلیکوپتر پرواز می‌کنند و یا می‌خواهند آن را یاد بگیرند. این کتاب ماحصل سال‌ها تحقیق و مطالعه در زمینه اصول پرواز با هلیکوپتر است. تلاش من بر آن است تا با زبانی ساده و گویا اصول پرواز بالگرد را بدون توجه به محاسبات ریاضی و حل معادلات پیچیده دینامیکی و با داده‌پردازی داده‌های تجربی و یافته‌های تحقیقاتی در کل شرایط پرواز مطرح سازم. هر کاری شما در بالگرد انجام می‌دهید، یک عامل آیرودینامیکی همراه آن است.

پس شناخت درست و دقیق اصول پروازی بالگرد ضرورت دارد، ضمن آن که این اتفاق نظر وجود دارد که خلبانی فرآیندی آموختنی و نامحدود است و ما هنوز به بسیاری از مسائل و لایه‌های پنهان اصول پروازی بالگرد پی نبرده‌ایم.

اولین نویسنده زن در عرصه هوانوردی که علاقه فراوانی به تحقیق و پژوهش در این راستا دارد، آموزش لازم و کامل خلبانی را در کتاب “اصول پرواز هلیکوپتر” به قلم آورده است، از همین رو، حال که آموزش خلبانی و پرواز با بالگردهای توریستی وغیرنظامی در بخش خصوصی هزینه های تقریبا گزاف در پی دارد، بد نیست علاقمندان به پرواز و خلبانی، بخصوص خانومها، ابتدا با هزینه بسیار ناچیز و صرف خرید کتاب های مفید چنین نخبگانی در کشور، اصول اولیه پرواز را رایگان یاد بگیرند تا شاهد پرواز زنان بیشتری در آسمان ایران باشیم.

خود کلویی نیز معتقد است: کتابهایش انگیزه ای است برای پرواز بانوان سرزمینم در آسمان ایران.

اما طی کردن این مسیر از سوی فاطمه کلویی، یقینا جز در سایه پروردگار و حمایت خانواده نمی توانست باشد، وی در پایان چنین سپاسگذاری می کند: خداوند منان را شاکرم بابت نعمت بزرگ و گرانبهایی که در ذهن و قلم من  نهاده تا بتوانم قدم محکم و بزرگی را در پیشبرد علم صنعت هوانوردی برداشته و از خانواده، به خصوص پدر و مادر دلسوزم که دعاهای ایشان همیشه موانع را از سر راه من برداشته تا بتوانم سپاسگزار خون ریخته شده شهدا در هشت سال دفاع مقدس باشم و تشکر ویژه ای هم از مردان بزرگ ارتش به ویژه فرماندهی محترم نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و نظامیان کشورم دارم و همچنین سجده شکر بجا میگذارم به خاطر عنوان اولین نویسنده خانوم در عرصه هوانوردی که بتوانم تلاش های خود را دو چندان کرده و بدون هیچ وقفه ای ادامه راه شهدا و مردان خدایی و ارتشیان کشورم باشم.