چندین ماه است که “جو بایدن” همواره بر طبل بازگشت آمریکا به توافق هسته ای با ایران می کوبد؛ توافقی که ترامپ از سال ۱۳۹۷ به آن پشت کرد و تحریم های ضدایرانی را با سرعت و شدت تمام از سرگرفت. از دوره کارزارهای انتخاباتی تا به امروز که بایدن در چند قدمی ورود به کاخ سفید قرار دارد، با وجود برخی کارشکنی ها اما او هنوز از موضع خود در قبال ایران و برجام عقب ننشسته است.
ضمن این که در کنگره به ویژه در مجلس نمایندگان، یکصدایی در الحاق مجدد آمریکا به توافق هسته ای با ایران به گوش می رسد. اوایل همین ماه (دی ماه) بود که ۱۵۰ عضو کنگره آمریکا در نامه‌ای به بایدن به عنوان رییس جمهوری منتخب این کشور، از تصمیم وی برای بازگشت به برجام حمایت کردند.
در این نامه نمایندگان مجلس آمریکا از تعهد بایدن برای احیای رهبری و دیپلماسی آمریکا استقبال شده و آمده بود: ما موافقیم که دیپلماسی بهترین راه برای متوقف کردن و معکوس کردن برنامه هسته‌ای ایران، کاهش تنش‌ها در منطقه و تسهیل ادغام مجدد کشورمان در جامعه بین المللی است.
دوگانه رفع تحریم و جبران خسارت؛ مطالبات بجا و معقول ایران
بازگشت مجدد آمریکا به برجام تنها یک طرف قضیه است و آنچه برای ایران اهمیت دارد، دوگانه لغو تحریم ها و جبران خسارت است.
در همین ارتباط چندی پیش حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری اظهار کرد: سیاست ما روشن است، سیاست جمهوری اسلامی ایران همان طور که بارها تأکید کردیم، تعهد در برابر تعهد، اقدام در برابر اقدام، کاهش تنش در برابر کاهش تنش، احترام در برابر احترام، تعهدات بین‌المللی در برابر تعهدات بین‌المللی. اگر یک همچون اراده‌ای در حاکمان آینده آمریکا وجود داشته باشد، به نظر من حل مسأله بسیار آسان است.
به تازگی رهبری نیز در این خصوص تاکید کردند «می گویند آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد، ما هیچ اصرار و عجله ای نداریم که آمریکا به برجام بازگردد. مساله ما برگشتن یا برنگشتن آمریکا نیست. مطالبه منطقی و عقلانی ما رفع تحریم هاست». رهبری موضوع خسارت را نیز مطرح کرده و فرمودند: مساله خسارت ها هم وجود دارد که در مراحل بعدی دنبال خواهد شد.
در ارتباط با لغو تحریم ها قضیه تا حدی روشن است و بایدن باید ضمن لغو تحریم های اصلی علیه ایران که ترامپ در سه مرحله آنها را فعال کرد، تحریم های دیگر آمریکا را نیز بردارد؛ تحریم هایی که علیه مسوولان، نهادها و بخش های اقتصادی و غیراقتصادی کشور هر چند هفته یکبار با بهانه های مختلف تکرار می شود.
بی تردید تحریم های آمریکا در این سال ها خسارات چشمگیری بر مردم و حوزه اقتصادی و تجاری کشور وارد کرده به عنوان نمونه تنها در حوزه صادرات نفت آن طور که کاخ سفید مدعی است زیان قابل توجهی بر ایران وارد کرده است. چندی پیش وزارت امور خارجه آمریکا در گزارشی مدعی شده که این کشور با پیشبرد کارزار فشار حداکثری علیه ایران به میزان ۷۰ میلیارد دلار به درآمد نفتی ایران خسارت زده است.
از نگاه ناظران، به دلیل حجم بالای تحریم ها و دورساختن شرکای اقتصادی کشورمان، وضعیت اقتصادی در داخل کشور رو به وخامت گذاشته به گونه ای که بازگشت بایدن به برجام بدون رفع تحریم کمکی به حل مساله نمی کند. «مجید تخت روانچی» سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد طی سخنانی در نشست مجازی شورای امنیت ملل متحد که باهدف بررسی پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱ برگزار شده بود، به تشریح اقدامات خصمانه آمریکا و سیل تحریم های کاخ سفید علیه ایران پرداخت.
نماینده دائم ایران در سازمان ملل در بخشی از اظهارات خود تاکید کرد: در چهار سال گذشته، آمریکا بیش از ۱۵۰۰ تحریم علیه ایران اعمال کرده و تمامی بخش‌های اقتصاد ایران را هدف قرار داده و تقریباً تمامی عواید ایران از برجام را از بین برده است. چنین تحریم‌هایی که انتظار می‌رود تعداد آنها حتی تا آخرین دقایق حضور دولت کنونی آمریکا در قدرت نیز افزایش یابد، در واقع یک جنگ تمام عیار است که در آن، ابزار اقتصادی جایگزین سلاح شده است.
تعهدپذیری و کاهش تنش؛ شرط ترمیم روابط
«تعهد در مقابل تعهد» اصل مهم دیگر و مطالبه معقول تهران از بایدن است؛ اصل مهمی که ترامپ نه تنها در قبال ایران بلکه در برخورد با دیگر کشورها، سازمان ها و پیمان های منطقه ای و فرامنطقه ای به آن بی اعتنا بود.
بدعهدی آمریکا و خروج این کشور از برجام در شرایطی انجام گرفت که ایران، پذیرای یک پنجم بازرسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی بود. همچنین ۱۷ گزارش سریالی «یوکیا آمانو» مدیرکل فقید آژانس مبنی بر پایبندی تهران به برجام از تعهدپذیری و صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران نشان داشت.
در فضایی ایران و آمریکا می توانند در سایه برجام به رفع موانع اقدام کنند که اصول دیگری چون «کاهش تنش در برابر کاهش تنش» و «احترام در برابر احترام» را مدنظر قرار دهند. تجربه پروژه شکست خورده فشار حداکثری ترامپ بر ایران تا کنون طرف اروپایی و رییس جمهوری منتخب آمریکا را به این نتیجه رسانده که تنها با زبان احترام باید با ایران سخن گفت. همان گونه که ظریف در جریان مذاکرات هسته ای گوشزد کرد که هیچگاه یک ایرانی را تهدید نکنید چرا که ایرانیان از هیچ تهدیدی نمی هراسند
در مجموع ترامپ با انبوهی از تحریم ها در قالب کارزار فشار حداکثری که حتی مانع واردات کالاهای بشردوستانه نظیر تجهیزات درمانی و داروهای حیاتی برای بیماری‌های خاص به ایران می شد، نتوانست ایران را متقاعد به پذیرش خواسته های خود کند.
اینک نیز اصرار بایدن بر تحریم، تداوم همان سیاست شکست خورده است. بازگشت آمریکا با برجام و احیای توافق در صورتی ثمربخش خواهد بود که بایدن برای اثبات حسن نیت در وهله نخست به لغو تحریم ها اقدام کند. آنجا است که می توان به آینده توافق و تبدیل شدن گروه ۱+۴ به ۱+۵ امیدوار بود.
