به گزارش ایرناپلاس، از زمانی که اینترنت به گوشی‌های مردم رسید، جابجایی و گسترش اطلاعات ابعاد تازه‌ای پیدا کرد. در دنیای امروز خبر به سرعت میان مردم پخش می‌شود و گاهی همین سرعت انتقال، موجب نادیده گرفته‌ شدن صحت اخبار می‌شود.

با نزدیک شدن به خرداد ۱۴۰۰، بازار اخبار انتخابات ریاست جمهوری گرم‌تر شده و وجود شبکه‌های مجازی و تاثیری که می‌توانند بر ذهنیت مردم داشته‌ باشند، این روزها اهمیت‌ خود را بیشتر از پیش آشکار کرده است. اما شبکه‌های اجتماعی بعنوان یک ابزار رسانه‌ای، می‌توانند اطلاعات گروه‌های مخاطب را افزایش داده و از طرفی، موحب سردرگمی آنها نیز شوند.

امیدعلی مسعودی دانشیار گروه تبلیغ و رسانه و عضو هیات علمی دانشگاه سوره، در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس درباره تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روحیه مردم در شرکت در انتخابات و راه‌های استفاده بهتر از آن توضیح داد.

ایرناپلاس: نقش رسانه‌ها و فضای مجازی را در انتخابات ۱۴۰۰ چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مسعودی: انتخابات مهمی در خردادماه پیش‌رو داریم. براساس آخرین نظرسنجی مرکز پژوهش‌های صداوسیما، تقریبا نیمی از مردم اعلام کردند که تمایلی ندارند در انتخابات شرکت کنند، علت آن هم مسائل اقتصادی عنوان شده‌ است. البته در این تصمیم، متغیرها و مولفه‌های دیگر هم تاثیر دارد. این موارد می‌توانند این رقم را کاهش یا افزایش دهند. چیزی که می‌دانیم اینکه این درصدها تغییر پیدا می‌کند. تغییر درصدها، تمایل و عدم تمایل افراد به انتخابات و اینکه به چه کسی رای بدهند، یکی از مولفه‌های بسیار مهم رسانه‌هاست. رسانه‌ها هستند که می‌توانند با دادن اطلاعات، تحلیل و تفسیر آگاهی بیشتری به شهروندان بدهند، تا افرادی که ممکن است از رای دادن منصرف شده باشند، به صندوق رای باز گردند.

ممکن است افراد برای انتخابات، دیدگاهی در ذهن داشته‌ باشند، اما با خواندن برنامه‌های کاندیداها در رسانه‌ها، دیدگاهشان تغییر کند و به فرد دیگری رای دهند، به همین دلیل رسانه‌ها در ایجاد فضای پرشور انتخابات نقش خیلی مهمی دارند. رسانه‌ها مانند رهبران فکری، روحانیون، سیاستمداران، استادان دانشگاه و همه کسانی که حرفشان خریدار دارد، می‌توانند مردم را به خود جلب و آنها را آگاه کنند.

ایرناپلاس: استفاده از شبکه‌های اجتماعی میان مردم بیشتر از هر زمانی رواج پیدا کرده‌ است، آیا در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند نقش مهم‌تری نسبت به دوره‌های گذشته داشته باشند؟
مسعودی: در دو دهه اخیر، شرایط جدیدی برای رسانه‌ها پیش آمده است. در دهه‌های پیشین، رسانه‌های جریان اصلی مانند صداوسیما، رایو و مطبوعات نقش اصلی را در آگاه‌سازی مردم برای انتخابات برعهده داشتند. در این سال‌ها رسانه‌های جایگزین نقش بسیار پررنگی دارند.
طبق آخرین آمار، ۱۳۶ میلیون تلفن همراه در دست مردم است. این آمار برای کشوری با ۸۰ میلیون جمعیت، نشان‌ می‌دهد گاهی افراد دو یا سه موبایل دارند. تلفن‌های هوشمند، کارایی بالایی برای کسب اطلاعات و اخبار دارد. با استفاده از گوشی هوشمند، علاوه بر رسانه‌های جریان اصلی داخلی، به رسانه‌های جریان اصلی و آلترناتیوهای کشورهای خارجی هم دسترسی داریم؛ این مساله را پیچیده‌تر می‌کند.

در هر صورت انتخاب کننده به این رسانه‌ها دسترسی دارد و با توجه به امکانات خوبی که شبکه‌های اجتماعی روی گوشی‌های هوشمند دارند و همه جا همراه ما هستند، نمی‌توان از تاثیر آنها غافل بود. در انتخابات قبلی، در تحقیقی درباره همگرایی ایران و فرانسه همکاری می‌کردم. در این تحقیق، نقش شبکه‌های اجتماعی را در کنار جریان اصلی بررسی کردیم؛ در فرانسه خبرگزاری فرانسه (فرانس پرس) و توئیتر و در ایران روی تلگرام پژوهش کردیم. متوجه شدیم در ایران خبرگزاری ایرنا که خبرگزاری رسمی است، اول خبر را منتشر می‌کرد و بعد روی شبکه‌های اجتماعی می‌گذاشت در صورتی که فرانس پرس اول خبر را روی شبکه‌های اجتماعی منتشر، بازخوردها را بررسی و سپس روی سایت رسمی بارگذاری می‌کرد.

همگرایی رسانه‌ای در دوران انتخابات بسیار مهم است. اگر صداوسیما و خبرگزاری جمهوری اسلامی بتوانند از مزیت‌ها، امکانات و توانمندی‌های شبکه‌های اجتماعی بهره ببرند، می‌توانند تاثیر بیشتری بر مخاطبانشان در موضوع انتخابات داشته‌ باشند. شبکه‌های اجتماعی قدرت رسانه‌ای زیادی دارند و گاهی از رسانه‌های جریان اصلی هم جلوتر حرکت می‌کنند. درصد بالایی از مردم اکنون اعلام عدم تمایل برای شرکت در انتخابات کردند، این افراد بیشتر تحت تاثیر شبکه‌های اجتماعی بوده‌اند.

در کشورمان حزب به معنای نهاد مدنی نداریم. مانند کشورهای پیشرفته، اهداف توسط مسئولان و افراد نخبه از پایین شکل نگرفته‌ است. لذا گروه‌های پراکنده جریان‌های سیاسی فعالیت می‌کنند.مباحث انتخاباتی در کلاب هاوس
ایرناپلاس: به نظر شما برای رسیدن به نتایج بهتر در استفاده از شبکه‌های اجتماعی چه اقداماتی باید انجام شود؟ آیا با محدود کردن اطلاعات این مساله ممکن است؟
مسعودی: یکی از مزیت‌های اینترنت و رسانه‌های جدید این است که نمی‌توان آنها را کنترل کرد، البته می‌توان روی آنها نظارت داشت. کنترل دو نوع است یک نوع جلوگیری از ارتباط است که به نفع هیچ دولت، حکومت و جامعه‌ای نیست.
براساس آخرین تحقیقات، ۶۰ تا ۷۰ درصد از اقدامات مردم در دوران همه‌گیری ویروس کرونا وابسته به شبکه‌های اجتماعی است. این شبکه‌ها اختلاف جدی در آموزش، بهداشت، کسب‌وکار و زندگی مردم ایجاد می‌کنند. در نتیجه تصور اینکه با سانسور کردن و قطع ارتباطات می‌توانیم تاثیری در انتخابات داشته‌ باشیم، دقیق نیست.
از طرفی همیشه به نظارت تشویقی و نه تنبیهی معتقدم. اگر جایی منافع ملی به خطر بیفتد دولت باید از همه امکانات استفاده کند، اما انتخابات پیامی به همراه دارد که کاندیداها برنامه‌های خود را اعلام کنند و در آن دوره همه باید با یکدیگر حرف بزنند.

می‌توان گفت ۹۹ درصد اتاق‌هایی که در کلاب‌هاوس ایران تشکیل می‌شود سیاسی است و از این تعداد ۹۰ درصد به مسائل انتخاباتی اختصاص دارد. در باقی اتاق‌ها، مسائل اجتماعی روز بررسی می‌شود.
در شبکه اجتماعی جدید «کلاب‌هاوس» بحث‌های زیادی انجام می‌شود. گروه‌ها و اتاق‌های متنوعی مسائل روز را بررسی می‌کنند. برخلاف کاربران اروپایی کلاب‌هاوس، که بیشتر مسائل شخصی و موضوع‌های مرتبط با زندگی را به بحث می‌گذارند، کاربران ایرانی در کلاب‌هاوس مسائل سیاسی را بررسی می‌کنند.
می‌توان گفت ۹۹ درصد اتاق‌هایی که در کلاب‌هاوس ایران تشکیل می‌شود سیاسی است و از این تعداد ۹۰ درصد به مسائل انتخاباتی اختصاص دارد. در باقی اتاق‌ها، مسائل اجتماعی روز بررسی می‌شود.

اهمیت شبکه‌های اجتماعی به این دلیل بالاست که همه مردم به آنها دسترسی دارند، اما این شبکه‌های اجتماعی هستند که می‌توانند به ما کمک کنند تا بیشتر درباره مطالبات افراد شناخت پیدا کنیم، تا متوجه شویم به چه صورت به صندوق‌های رای مراجعه خواهند کرد.
نمی‌توان شبکه‌های اجتماعی را محدود کرد، زیرا همه گوشی‌های هوشمند فیلترشکن دارند. فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی فقط کار را یک مرحله به عقب می‌اندازد، برای همین موافق این رویکرد نیستم. با فیلترینگ نمی‌توانیم مانع دسترسی اطلاعات به مردم یا محدودیت آن شویم.

نمی‌توان شبکه‌های اجتماعی را محدود کرد، زیرا همه گوشی‌های هوشمند فیلترشکن دارند. فیلتر کردن فقط کار را یک مرحله به عقب می‌اندازد. با فیلترینگ نمی‌توانیم مانع دسترسی اطلاعات به مردم یا محدودیت آن شویم.ایرناپلاس: به نظر شما چرا حجم بالایی از اتاق‌ها در کلاب‌هاوس یا کانال‌های تلگرامی سیاسی و انتخاباتی است؟
مسعودی: در شبکه‌های اجتماعی شاهد فعالیت گروه‌های مختلف هستیم. زیرا در کشورمان حزب به معنای نهاد مدنی نداریم. مانند کشورهای پیشرفته، اهداف توسط مسئولان و افراد نخبه از پایین شکل نگرفته‌ است. آشنایی کافی با نهاد و حزب نداریم، لذا گروه‌های پراکنده جریان‌های سیاسی فعالیت می‌کنند. فعالیت آنها در واقع جهت‌گیری سیاسی مخاطبان را در شبکه‌های اجتماعی تعریف می‌کند. این مهم است که ما چقدر در شبکه‌های اجتماعی شاهد حضور مردم هستیم.

بحث‌ها و گفت‌وگوها در شبکه‌های اجتماعی مانند کلاب‌هاوس روی جهت‌دهی و میزان حضور مردم تاثیر دارد. امیدوارم گزینه‌های متنوعی را در انتخابات داشته‌ باشیم. امیدوارم ذائقه‌های مختلف و دیدگاه‌های مختلف بتوانند در این دوره انتخابات حضور داشته‌ باشند، در آن صورت فکر می‌کنم تعداد بیشتری از رای‌دهندگان پای صندوق‌های رای بیایند. اگر فضای مجازی را کنترل و سانسور کنیم، اگر تنوعی در نامزدهای انتخاباتی نباشد، باعث بی‌انگیزگی رای‌دهندگان خواهدشد.