یادم هست قدیمی ها، شیرین ترین لحظات زندگی خود را با دوربین های خانگی ثبت می کردند و بعد از ظاهر شدن عکس ها آن ها را مرتب در آلبوم های خانوادگی می چسباندند و هر از گاهی سری به آن ها زده و روزهای شیرین زندگی خود را مرور می کردند، قدیم ها، تنها خاطرات شیرین زندگی ثبت می شد و کمتر کسی عکس هایی از لحظات تلخ را در این آلبوم ها جای می داد. یادم هست این آلبوم ها حرمت و حریم داشت و در جایی از خانه قرار می گرفت که دست هر کسی به آن نرسد و هر کسی آن را نبیند آری آلبوم خانوادگی به اندازه خانواده قداست داشت.

اما این روزها دیگر خبری از آن آلبوم قدیمی نیست، دیگر خبری از ثبت لحظه ها در برگ برگ آلبوم های چسبی نیست، تمام خاطرات تلخ و شیرین در فضای مجازی و در دسترس همگان است، دیگر دیدن عکس های خانوادگی در پیش همگان قبیح نیست و هر روز که می گذرد هر فردی گوی سبقت را از دیگری می رباید تا زودتر عکس های خود و اعضای خانواده اش را به اشتراک بگذارد اما اوضاع زمانی بد می شود که عکس ها ابزاری برای انتقام جویی شود.

در خبرها دیده یا شنیده ایم که فلانی با انتشار عکس های همکارش از او انتقام گرفت، آن یکی با انتشار عکس های همسر سابقش از وی انتقام گرفت و خبرهای دیگری از این جنس. در این اتفاقات زنان و دختران با توجه به فرهنگ و عرف جامعه بیش از مردان آسیب پذیر هستند از سوی دیگر پرونده هایی که از این دست در پلیس فتا تشکیل شده نیز نشان می دهد که بیشتر قربانیان این گونه پرونده ها زنان هستند.

برخی با ایجاد صفحه جعلی در شبکه های اجتماعی اقدام به انتشار تصاویر خصوصی سایرین کرده و  از این اقدام نه شرم می کنند و نه ترسی از قانون و مجازات آن دارند شاید گمان می کنند که انتشار تصاویر دیگران با هر هدفی جرم نیست فارغ از آنکه در عصر دیجیتال قانون مرتبط به جرائم رایانه ای همه احتمالات را پیش بینی کرده و برای آن مجازات در نظر گرفته است.

چه بسیار افرادی که از سر ناآگاهی و شاید هم آگاهی با انتشار عکس هایشان در فضای مجازی، زندگی کاری و شخصی خود را از دست داده اند و زمانی به این نتیجه رسیدند که فضای مجازی آلبوم خانوادگی نیست که دیگر دیر شده بود و راه برگشتی وجود نداشت.

چندی پیش در صفحه حوادث می خواندم که فردی با ایجاد یک صفحه جعلی در شبکه‌های اجتماعی اقدام به انتشار تصاویر خصوصی نامزدش کرده بود و این اقدام موجب شده بود تا خانمی ۲۸ ساله با ارائه مرجوعه قضائی به پلیس فتا مراجعه کرده و مدعی شود که فردی ناشناس در فضای مجازی برای وی و خانواده‌اش با انتشار تصاویر خصوصی ایجاد مزاحمت کرده است.

این پرونده ضمن هماهنگی با مرجع قضائی به صورت ویژه در دستور کار کارشناسان پلیس فتا قرار گرفت و با توجه به ارائه مستندات توسط شاکیه و با بررسی های اولیه و اقدامات پلیسی مشخص شد متهم با استفاده از شبکه های اجتماعی با ایجاد پروفایلی جعلی اقدام به انتشار تصاویر خصوصی شاکیه به همراه شماره تلفن وی کرده است که این موضوع سبب هتک حیثیت و ایجاد مزاحمت برای شاکیه شده بود.

متهم در نهایت توسط پلیس دستگیر شد و در بازجویی های اولیه و پس از مواجهه با مدارک و مستندات احصاء شده لب به اعتراف گشود و هدف از این اقدام ناشایست خود را انتقام جویی از شاکیه عنوان کرده بود.

با وجود تذکرهای متعدد، پرونده‌هایی با عنوان هتک حیثیت، تهدید و مزاحمت در پلیس فتا تشکیل می شود که لازمه پیشگیری از این‌گونه موارد، بارگذاری نکردن اطلاعات خصوصی، عکس و فیلم‌های شخصی است.  عکس‌ها و فیلم‌های خانوادگی منتشر شده در فضای مجازی، عامل بیشتر اختلافات بوده و ضرورت دارد که کاربران برای امنیت بیشتر، رمز دوم شبکه‌های اجتماعی خود را فعال کنند چرا که در صورت انتشار احتمالی تصاویر خصوصی افراد در فضای مجازی، هجمه روانی ناشی از این سوءاستفاده‌ها و تهدیدها قابل جبران نبوده و رعایت هرچه بیشتر نکات امنیتی در فضای مجازی الزامی است.

در اتفاقی دیگر خانمی عکس و شماره اش در فضای مجازی پخش شده بود و تلفن های مشکوک و ناآشنا مرتب به وی زنگ می زدند که در نهایت متهم اصلی پرونده شناسایی شد، باورش سخت بود اما متهم جاری این خانم بود که به علت مشکلات خانوادگی و برای گرفتن انتقام از وی و مختل کردن آرامش زندگی شاکیه، به این عمل مجرمانه دست زده بود.

افراد سودجو و اشخاصی که به دلیل مشکلات خانوادگی و شخصی قصد انتقام گیری از شما به هر دلیلی را دارند، می توانند با استفاده از این تصاویر و اعمال تغییرات بر روی این تصاویر اقدام به هتک حیثیت و انتشار تصاویر کنند.  هتک حیثیت مشکلات و تبعات منفی فراوانی برای قربانیان دارد. همان طور که آمارها نشان می دهد سوءاستفاده از عکس‌های خصوصی در شبکه‌های اجتماعی یکی از شایع‌ترین جرائم حوزه فضای مجازی است.

در اتفاق دیگری فردی با قصد انتقام‌گیری، اقدام به انتشار تصاویر خصوصی خواهر خانم خود در فضای مجازی کرده بود. در این پرونده تصاویر خصوصی وی در شبکه اجتماعی اینستاگرام انتشار یافت، متهم با ایجاد پروفایلی جعلی اقدام به انتشار تصاویر خصوصی شاکی کرده بود. این متهم در بازجویی توسط پلیس فتا علت این اقدام خود را دخالت شاکی در زندگی شخصی وی و برهم زدن آرامش خانوادگی عنوان کرده بود.

در پرونده دیگری، پسری جوان با هدف انتقام اقدام به انتشار تصاویر خصوصی دختر همسایه در فضای مجازی کرده بود. این فرد با در اختیار گرفتن صفحه اینستاگرام دختر جوان اقدام به انتشار تصاویر خصوصی، مطالب زشت و رکیک از وی کرده بود.

قانون چه می گوید؟

برابر قوانین جرائم رایانه ای هر گونه انتقام جویی در فضای مجازی جرم است براین اساس مزاحمت و انتشار تصاویر خصوصی و خانوادگی افراد در فضای سایبری برابر ماده ۱۷ قانون جرائم رایانه‌ای جرم محسوب شده و قانون‌گذار برای آن مجازات تعیین کرده است. مزاحمت و انتشار تصاویر خصوصی و خانوادگی افراد در فضای سایبری برابر ماده ۷۴۵ قانون مجازات اسلامی جرم محسوب شده و قانون‌گذار برای آن مجازات تعیین کرده است.

همچنین فحاشی، توهین، افترا، تهدید، تمسخر، ارسال پیام و تصاویر نامناسب انتشار شماره تماس افراد و یا اطلاعات کاری و خصوصی آنها در فضای مجازی یا در شبکه‌های اجتماعی و غیره از مصادیق مزاحمت اینترنتی است و برابر ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی هرگاه کسی در فضای مجازی برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد.

مواد ۱۶ و ۱۷ و ۱۸ قانون جرائم رایانه‌ای، نشر هرگونه مطالب توهین آمیز و تشویش اذهان عمومی از طریق اینترنت و فضاهای مجازی جرم تلقی شده و برای آن به تناسب مجازات حبس و جرائم نقدی در نظر گرفته می شود به همین جهت با افرادی که امنیت روانی مردم را با چالش روبرو کنند، برخورد قانونی می‌شود.

براساس ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸، هر فردی به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

ضرورت توجه به فرهنگ سازی در پیشگیری از جرائم حیثیتی

علی محمد رجبی رییس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا در این زمینه گفت: در جرایمی مانند انتشار عکس یا اطلاعات خصوصی، آبرو و حیثیت افراد آسیب می‌بیند و حتی اگر مجرم نیز به زندان برود قابل جبران نیست و باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی در جامعه نیز می‌شود.

وی جرایم علیه افراد را بعد از جرایم مالی از پرتکرارترین جرایم عنوان کرد و گفت: این موضوعات باید با نگاه غیر پلیسی بیشتر پرداخته شود، افزود: موضوعات باید از طرف اهالی فرهنگ، رسانه و ارتباطات با نگاه فرهنگ سازی و پیشگیری مطرح شود تا تاثیر بیشتری در جامعه داشته باشد.

وی با اشاره به ویژگی های فضای مجازی و تاثیر آن در زندگی امروز، افزود: با این شرایط باید به سبک جدیدی از زندگی برسیم و جامعه را آماده ورود به سبک زندگی دیجیتالی کنیم.

رجبی با تاکید بر اینکه نباید به دنبال محدود کردن فضای مجازی باشیم، گفت: باید نسل آینده را برای این فضا آماده کنیم و اگر در این حوزه عقب گرد داشته باشیم آینده را از دست داده ایم.

رییس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا به دلایل به خطر افتادن امنیت افراد در فضای مجازی اشاره کرد و افزود: ضعف در قوانین و مقررات، نقص در سامانه های کسب و کاری و خدماتی مرتبط با مخاطب و کافی نبودن مهارت استفاده از ابزار و دانش پیشگیری، بیشترین دلایل آسیب کاربران در فضای مجازی است.

هموطنان باید در استفاده از فضای مجازی نهایت دقت را داشته باشند چرا که ممکن است مجرمان در پوشش دوستان و آشنایان که در چت ها با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند، با مشخصات غیر واقعی ظاهر شده و از زبان شخصی دروغین و خود ساخته با مخاطبان سخن بگویند، لذا کاربران شبکه های اجتماعی قبل از اطمینان کامل از هویت اشخاص در فضای مجازی صرفا به نام و تصویر فرد مورد نظر اعتماد نکنند و برای کسب اطلاعات و ارتقاء آگاهی های خود در این زمینه یا در صورت برخورد با موارد مشکوک به سایت www.cyberpolice.ir مراجعه کنند. شهروندان می توانند هرگونه شکایت در حوزه فضای سایبری را با طرح در دادسرای ناحیه ۳۱، پیگیری قضائی کنند.