به گزارش ایرنا، اقلیم‌سرزمین گیلان به آب و هوای معتدل خزری معروف است. کوهستان تالش با جهت شمالی، جنوبی و کوهستان البرز با امتداد غربی – شرقی، مانند سدی از عبور بخار آب دریای خزر و بادهای مرطوب شمال غربی به داخل ایران جلوگیری می‌کند و به علّت ارتفاع زیاد موجب بارندگی‌های‌فراوان در استان گیلان می‌شود.
گیلان با میانگین یکهزار و ۲۰۰ میلی متر بارندگی سالیانه، از پرباران ترین استان های کشور است. بارندگی برای این استان شمالی امری عادی و طبیعی بوده و هزاران سال مهمان مردم این خطه سبزپوش شمال کشور می باشد. اما در پی داشتن سیلاب آن هم با توجه به دانش، ابزارآلات و تجهیزات امروزی برای مردم و مسئولان استانی امری معمولی نیست و این سوال را ایجاد می کند که چرا همواره بارش ها در گیلان به سیلاب و خسارت های سنگین ختم می شوند.
شاید تا چند دهه پیش مسئله سیلاب و خسارت های ناشی از آن برای گیلان و گیلانی امری عادت گونه و همیشگی تلقی می شود، اما چرا با وجود سالها راهسازی، پل سازی، بهره مندی از تجهیزات سنگین و بروز و همچنین میلیارد ها تومان هزینه برای ایمن سازی هنوز نیز بارش ها برای استان همیشه بارانی خسارت به بار می آورد.
برای مثال گیلان سومین سیلاب خود را طی حدود یک ماه اخیر در پایان هفته گذشته تجربه کرد؛ سیلاب هایی که در مجموع تاکنون بیش از ۹۰ میلیارد تومان به استان خسارت وارد کرده اند. در سیلاب اخیر تعداد ۱۳ شهرستان و ۸۲ روستا درگیر، ۳۸ واحد مسکونی و یک واحد تجاری و ۲۲ پل و آب‌نما آسیب دیدند و ۳۰ سردهنه کشاورزی نیز تخریب شد.
علاوه بر این ۲۵۰ نفر از گیلانی ها تحت تاثیر این سیل قرار گرفتند که البته از طریق هلال احمر خدمات امدادی دریافت کردند؛ ضمن اینکه طی همین چند سیلاب چندین نفر مفقود و به کام مرگ کشیده شدند که تازه ترین آن گفته می شود خانواده ای در کلاچای رودسر مفقود شدن یک مرد ۷۰ ساله از اعضای خود را گزارش داده اند که هنوز نیروهای امدادی موفق به یافتن وی نشده اند.
پای صحبت قدیمی ها و حتی جوانترهای این استان که می نشینی از بارندگی های دهه های گذشته می گویند که « وقتی بچه بودیم، باران هر روز می بارید، اما اینقدر سیلاب و مشکل نداشتیم اما نمی دانیم اکنون چرا هر بارانی که می آید، پشت سرش سیل میاید».
سخنی که شاید فقط یک تصور به نظر می رسد اما تحقیقات نشان داده که این اظهار نظرها خیلی بیراه نیست. بارش های شدید، سیل، گرما و آتش سوزی ها در دوران کنونی نه تنها گیلان بلکه ایران و حتی جهان را نیز با چالش ها و مشکلاتی مواجه کرده است.
این روزها واژه «تغییرات اقلیم» زیاد در رسانه ها تکرار می شود، همان واژه ای که به نظر محققان سر منشاء مشکلات آب و هوایی امروز در جهان است که گاهی با گرمای زیاد به صورت آتش سوزی جنگل ها نقطه ای از دنیا را درنوردیده و گاهی با بارش شدید باران و سیلاب در نقطه ای دیگر خودنمایی می کند.
مشهود بودن تغییرات اقلیمی طی سالهای اخیر در گیلان
سرپرست اداره پیش بینی و هشدار اداره کل هواشناسی گیلان در همین ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: تغییرات اقلیم را به وضوح طی سال های اخیر در گیلان شاهد هستیم؛ به طور مثال بارش هایی که در گذشته طی یک هفته تا ۱۰ روز اتفاق می افتاد هم اینک طی ۲ تا سه روز روی می دهد.
شبنم هادی نژاد افزود: شاید میزان بارندگی ها در استان در برخی ماه ها با گذشته تفاوتی نداشته باشد اما در زمان حاضر این میزان بارش ها در مدت کوتاه تری اتفاق می افتد و این بدان معناست که برای حاصل شدن همان میزان بارش باید شدت بارندگی بیشتری باشد و شاید مسیرهای آبراه استان تحمل این حجم بارندگی را در زمان کوتاه نداشته باشد که نتیجه آن وقوع سیلاب خواهد بود.
وی با بیان اینکه البته عوامل دیگر نیز بر وقوع سیلاب ها تاثیر گذارند، یکی از منابع کمک کننده به بارندگی ها را دریا و منبع رطوبت عنوان کرد.
این کارشناس هواشناسی گیلان ادامه داد: دمای آب یکی از عوامل تاثیرگذار در سیستم های بارشی است؛ بویژه در این فصل چون دمای آب بالاتر از محیط (خشکی) است بنابراین سیستم بارشی وارد شده به این منطقه را از روی دریا تقویت می کند که بر شدت بارش ها تاثیر گذار است.
البته شکی نیست تمامی اقلیم های جهان طی یک دهه اخیر دستخوش تغییرات قرار گرفته اند و گیلان نیز به واسطه حساسیت بالای اکوسیستمی از این قاعده مستثنی نیست. اما وجود بیش از ۴۰ رودخانه بزرگ و نسبتاً بزرگ در استان و چندین هزار آبراه که طی هزاران و میلیون ها سال شکل گرفته است، نشان دهنده تطبیق طبیعت گیلان برای انتقال هرچه سریع تر و بهتر آب از مناطق سیل‌خیز به دریای خزر باشد.
وقتی بارندگی، بیش از گنجایش رودخانه هاست
مدیرکل مدیریت بحران استانداری گیلان نیز مهمترین دلیل وقوع سیلاب ها طی سالیان اخیر را تغییرات اقلیم دانست و اظهار داشت: طی سال های اخیر تغییرات اقلیم را به طور مکرر در استان مشاهده کردیم که نمونه آن بارش ۴۰۰ میلیمتری باران طی سال ۹۸ در عرض چهار ساعت بود که این موضوع در گذشته سابقه نداشته است.
امیر مرادی به خبرنگار ایرنا گفت: رودخانه های استان گنجایش بیشتر از ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیمتر بارندگی در هر نوبت را ندارند و زمانی که در مدت کوتاهی بیش از این بارش شدت داشته باشد، وقوع سیلاب امری اجتناب ناپذیر است و هم اینک تغییرات اقلیم، جهان را نیز درگیربارندگی های شدید و وقوع سیلاب کرده است.
وی افزود: عوامل دیگری نیز در وقوع سیلاب ها دخیل هستند که عدم لایروبی رودخانه ها ممکن است از جمله موضوعات تاثیر گذار باشد اما لایروبی در استان انجام شده است و در حال حاضر عامل موثری برای وقوع سیلاب در استان نیست.
ساخت و ساز بی رویه در حریم رودخانه ها
مدیرکل مدیریت بحران استانداری گیلان با بیان اینکه رودخانه ها دارای حرایم ۲۵ و ۱۰۰ ساله هستند، اظهار داشت: متاسفانه طی دهه های اخیر ساخت و ساز در حرایم رودخانه ها اافزایش یافت که اکنون مشکلات رعایت نکردن این حرایم بیشتر نمایان می شود و تقریبا اغلب خسارت ها مربوط به همین ساکنان کنار رودخانه ها است.
وی ادامه داد: باران و سیلاب وقتی از بالادست حرکت می کند در مسیر خود یعنی رودخانه قرار می گیرد و وقتی ساخت و سازها در این حرایم انجام شده باشد، آسیب و خسارت اجتناب ناپذیر خواهد بود که در برخی مواقع این خسارت از نوع خسارت جانی است.
برداشت بی رویه از جنگل ها و شن و ماسه مسیر بارش ها
مرادی برداشت بی رویه از جنگل ها و موضوعاتی همچون قاچاق چوب و از بین رفتن پوشش گیاهی را یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار در وقوع سیلاب های استان برشمرد و گفت: همچنین برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه ها طی سال های گذشته موجب تخریب دیواره های رودخانه ها و کاهش حجم و گنجایش آنها می شود که در هنگام بارندگی شدید وقوع سیلاب را به همراه خواهد داشت.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری گیلان با توجه به تغییرات اقلیم و امکان وقوع سیلاب های دیگر در استان تاکید کرد: مردم باید در زمان بارش ها برای حفظ و ایمنی سلامت خود و عزیزان شان هشدارها و توصیه ها را جدی بگیرند تا دست کم دچار خسارت جانی نشویم.
وی افزود: همکاری خوب مردم و توجه به توصیه ها هنگام بارندگی شدید و وقوع سیلاب در ۱۳ شهرستان طی پایان هفته گذشته موجب شد که همچون ۲ سیل دیگر با موضوعاتی همچون مفقود شدن کوهنوردان روبرو نباشیم.
باتوجه به تمامی این مسائل باید برای جلوگیری از سیلاب های دائمی به خصوص در فصل بارندگی چاره ای اندیشیده شود و متولیان امر برنامه‌هایی جهت کاهش خسارت‌ها به کار ببندند. شاید در این میان لایروبی رودخانه ها، جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز و مواردی از این دست مهمترین اقداماتی باشد که فعلاً در کوتاه مدت مانع از بروز خسارت جانی و مالی خواهد شد.
همچنین تامین اعتبارات لازم برای برنامه های مدیریت بحران و نظارت بر چگونگی هزینه کرد ان نیز از دیگر الزاماتی است که استان گیلان بیش از پیش برای علاج یا درمان سیلاب‌های فصلی به آن نیازمند می باشد.
