برخلاف تیم ترامپ که به ابزار تحریم به عنوان یک هدف می نگریستند، دولت جدید آمریکا همزمان با تحریم درهای دیپلماسی را برای گرفتن امتیاز باز نگهداشته است. نگاهی به مواضع مقام های کاخ سفید و وزارت امور خارجه این کشور حاکی از آن است که تیم جدید در پی بهره گیری فزاینده از کارزار فشار حداکثری ترامپ برآمده است.
به تازگی «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا مدعی شده که هنوز نشانه‌ای دریافت نکرده که بیانگر پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای خود برای لغو تحریم‌ها باشد. وی روز یکشنبه دوم خرداد در گفت‌وگو با تلویزیون «ای‌بی‌سی» گفت: «به نظرم، ایران می‌داند که برای پایبندی به تعهدات هسته‌ای خود چه کاری باید انجام بدهد و ما هنوز ندیده‌ایم که ایران آماده این کار و خواهان تصمیم‌گیری در این زمینه باشد.»
همزمان رییس جمهوری آمریکا نیز برای سرپوش گذاشتن بر تعهدگریزی کشور خود، در صدد برآمد تا توپ را در زمین ایران بیاندازد. خبرگزاری «رویترز» در گزارشی نوشت که به اعتقاد بایدن، جمهوری اسلامی به طور جدی وارد مذاکره شده اما هنوز مشخص نیست که تهران چه اقداماتی را برای پیروی از توافق هسته‌ای انجام خواهد داد.
پس از آنکه بلینکن آمادگی و اراده تهران را برای احیای برجام زیر سوال برد، اظهارات وی با واکنش دستگاه وزارت امور خارجه کشورمان مواجه شد. «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه در توییتی نوشت: «لغو تحریم‌های ترامپ یک وظیفه قانونی و اخلاقی است، نه اهرمی برای مذاکره.» او خواستار آزادی میلیاردها دلار از پول‌های مسدودشده ایران شد و خطاب به وزیر خارجه آمریکا گفت که تحریم‌ها برای ترامپ کارآمد نبود، برای شما هم نیست.
از نگاه ناظران، ترامپ در مواجهه با ایران شکست خورد چرا که به هیچ یک از اهداف خود از قبیل تغییر رژیم ایران، تغییر رفتار ایران در منطقه و نیز کشاندن تهران پای میز مذاکره برای دستیابی یه توافق ثانویه دست نیافت.
افزون بر ظریف، «سیدعباس عراقچی»، معاون وزیر امور خارجه و سرپرست تیم مذاکره‌کننده ایران به اظهارات و ادعاهای بلینکن واکنش نشان داد و در توییتی نوشت: «ابتدا آمریکا که برجام را ترک کرده باید تحریم‌ها را بردارد بعد ایران به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای باز می‌گردد.»
بر اساس گفته های مسوولان بلندپایه کشورمان، تهران حاضر است در صورت لغو تحریم ها، اقداماتی که پیشتر با هدف متوازن سازی تعهدات انجام داده بود را به حالت قبل بازگرداند. ایران تا اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ که ترامپ از برجام خارج شد، همچنان به تعهدات خود پایبند ماند تا اروپایی ها خلا نبود آمریکا را پُر و حتی کارشکنی های این کشور را خنثی کنند؛ انتظاری که برآورده نشد و تهران بر پایه مصوبه شورای عالی امنیت ملی در نخستین سالروز خروج آمریکا از توافق، گام هایی را برای متوازن سازی تعهدات برداشت.
این گام های کاهنده که شمار آنها به پنج رسید، عبارت بودند از: گام اول (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت های مربوط به نگهداری ذخایر اروانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین؛ گام دوم (۱۶ تیرماه ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت های مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک؛ گام سوم (۱۵ شهریور ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت های مربوط به تحقیق و توسعه؛ گام چهارم (۱۵ آبان ۱۳۹۸)، بازگشت ماهیت فردو به مرکز غنی سازی و آغاز گازدهی به سانتریفیوژ ها در این مرکز و در نهایت گام پنجم (۱۵ دی ۱۳۹۸)، عدم رعایت محدودیت در تعداد سانتریفیوژها.
یکی از مسایلی که اینک در مذاکرات وین مطرح شده بازگشت کامل ایران به تعهدات است. به رغم قابل بازگشت بودن این گام ها اما تهران بر لغو تحریم ها به عنوان اقدام قانونی و اخلاقی از سوی آمریکا تاکید می کند. آمریکا به عنوان بازیگری که به صورت یکجانبه از توافق خارج شده باید نخستین گام ها را برای احیای برجام بردارد. با این حال مقامات کاخ سفید، اراده تهران را برای احیای برجام زیر سوال می برند تا خود از زیر بار مسوولیت های مشخص شانه خالی کنند.
بازی جدید آمریکا برای برنداشتن گام نخست در حالی بار دیگر شروع شده که همه طرف ها نسبت به مذاکرات وین ابراز خوشبینی کرده اند. روز پنجشنبه ۲۹ اردیبهشت، حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری در مراسمی مربوط به طرح های وزارت نفت اظهار کرد که تا قبل از پایان کار دولت دوازهم تحریم های اصلی برداشته می‌شوند.
روحانی ادامه داد که «امروز اگر در وین آمده‌اند و در حال مذاکره هستند و قبول دارند که تمام تحریم های اصلی را بر خواهند داشت، دلیل این افتخارات است. این بحث‌هایی که می‌کنیم، راجع به موارد جزیی است وگرنه در مسایل اصلی چون تحریم نفت، پتروشیمی، کشتیرانی، بیمه، بانک مرکزی و بانک‌ها همه را قبول کرده‌اند و تمام شد.»
اظهارات «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین نیز پس از چهارمین دور از گفت و گوها، قابل توجه بود. او پس از برگزاری آخرین نشست کمیسیون مشترک برجام، اعلام کرد کاملا اطمینان دارد که توافقی در این ارتباط حاصل خواهد شد، اما نمی‌تواند زمان دستیابی به توافق را پیش‌بینی کند؛ موضع گیری که در نوع خود بی سابقه بود.
انتظار می رود در پنجمین دور از مذاکرات هسته ای، طرف آمریکایی بجای انداختن توپ در زمین ایران و متهم کردن تهران به ضعف اراده و جدیت، به متن توافق و تعهدات برجامی بازگردد. در این صورت است که تیم بایدن راه خود را از دولت ترامپ جدا کرده و چهره ای متعهد و مسوولیت پذیر از دولت خود در عرصه بین المللی به نمایش خواهند گذاشت.
