از مهرماه سال گذشته، فاز دوم مرمت عمارت بلدیه رشت کلید خورد و مهمترین بنای میراثی میدان شهرداری رشت، پشت حلب های فلزی کارگاه مرمت محصور ماند. این عمارت دو طبقه با برج ۲۲ متری اش، بخشی از خاطره نوستالژیک مردم رشت است. حال که شهروندان کم و بیش می بینند درب و پنجره های چوبی عمارت را برای مرمت از جای خود برداشته اند، تصاویر قدیمی این عمارت ۱۰۰ ساله در فضای مجازی دست به دست می شود؛ تصاویری که برج بلدیه، هنوز برج دیدبانی بود و ساعت های آلمانی بالای برج نرفته است، زمانیکه عمارت بلدیه درب و پنجره های متعددی رو به معبر اصلی داشت و برخلاف آنچه تاکنون می دیدند و تنها یک درب ورودی به این عمارت سفید رنگ می رسد. عمارتی که ۱۰۰ سال پیش سفید هم نبود، حال شهروندان شاهد تصاویر اصلی بنایی را دست به دست می کنند که در طول یکصد سال تغییرات زیادی در آن ایجاد شده است.
«اکنون که عمارت بلدیه قرار است به هویت نخست خود بازگردد، آیا کاربری های گذشته اش هم بازمی گردد؟» این سوالی است که برخی شهروندان می پرسند. آنهایی که به دیدن تصاویر در صفحات مجازی بسنده نمی کنند و در منابع تاریخی دنبال اسناد متقنی هستند. یکی از شهروندان در این زمینه می گوید: در سفرنامه ها و خاطرات مردم رشت ذکر شده که شهرداری سالن تئاتر و سینما داشت، سالن بیلیارد داشت و استاد ابوالحسن صبا در همین ساختمان تدریس موسیقی داشته است.
اگرچه طبق قانون، شهرداری تنها یک مرکز خدماتی و عمرانی نیست و مرتب مدیران و اعضای شورای شهر از رویکردهای فرهنگی و آموزشی شهرداری ها می گویند، اما در سال های اخیر کمتر شاهد اجرای برنامه های فرهنگی با بن مایه های قوی و مهمتر از همه تداوم دار بوده ایم. وقتی خاطرات شخصیت های فرهنگی را می خوانیم که درباره شهر رشت و داشته های فرهنگی اش چه نوشته اند، افسوسی همراه با مطالبه گری در اذهان شکل می گیرد.
عباس مسعودی، موسس و مدیرمسئول روزنامه اطلاعات، طی سفری دو هفته ای که در نوروز سال ۱۳۰۷ به گیلان داشته، خاطرات سفر خود را در روزنامه اطلاعات چاپ می کند. این خاطرات اکنون در قالب یک مجموعه کتاب از سوی حوزه هنری گیلان منتشر شده است. عباس مسعودی، درباره عمارت بلدیه که آن زمان تنها دو سال از ساخت آن گذشته بود، می نویسد: «یکی از بهترین عمارت هایی که در رشت ساخته شده عمارت بلدیه است. اگر بگوییم عمارت بلدیه رشت از حیث طرز ساختمان بنا و وسعت خیلی بهتر از عمارت بلدیه طهران است اغراق نگفته ام. عمارت بلدیه در زمین هایی ساخته شده است که قبرستان کوچکی بوده و مقبره معروف به آقا سید جعفر در آن واقع است. این مقبره که حال در پشت عمارت بلدیه قرار گرفته از اماکنی است که مورد احترام اهالی بوده و از مقابر مقدسه به شمار می آید و حسن اتفاق محوطه جلوی این مقبره را که یک خرابه قبرستان بوده امروز عمارت بلدیه ساخته اند و یک طرف این مقبره را هم سالون تئاتر بنا کرده اند.
سالون تئاتر بلدیه که بدبختانه ما هنوز پیدا نکردیم(منظور در شهر تهران) یکی از سالون های قشنگ و جالب توجهی است که از یکی دو جهت به سالون های تئاتر فعلی طهران مزیت دارد و آن این است که در این سوالن جایگاه مخصوص برای طبقه نسوان ساخته شده است که ما فاقد آن هستیم. سالون تئاتر بلدیه رشت را دو طبقه فوقانی و تحتانی تشکیل داده است و به طرز خوبی ساخته شده است. تقریبا بی شباهت به سالون تئاتر مدرسه زرتشتیان طهران نیست ولی سالون مدرسه زرتشتیان از حیث وسعت بهتر از این سالون است. ساختمان سالون تئاتر رشت یکی از اقدامات شایان تمجید بلدیه است که به همت و جدیت آقای سرتیپ فضل الله خان زاهدی شروع و خاتمه یافته است.».
وی در ادامه اشاره دارد که زن ها در گیلان برای خود جداگانه گروه تئاتر دارند و بعضا نمایش این تئاتر هم برای گروه بانوان است.
دکتر یوسف صمدزاده، موسس دانشگاه گیلان(متولد ۱۳۰۶) در خاطرات نوجوانی اش از سینما رفتن هایش در رشت می نویسد. از تئاترهایی که در سالن دبیرستان شاهپور اجرا می کردند و نمایش فیلم هایی که در «سینما خورشید» در ساختمان بلدیه اکران می شد. صمدزاده در این باره می نویسد: «تعدادی سینما در رشت وجود داشت که معروف ترین و بزرگترین شان به نام سینما خورشید در قسمتی از فضای حیاط شهرداری رشت بود و چون آن زمان، سینما ناطق نبود و صدا نداشت، فقط تصویر نمایش داده می شد و یک گروه موسیقی در تمام طول نمایش جلوی پرده سینما آهنگ می نواخت که تنوعی به سینمای بی صدا بدهد. به هنگام حضور ناخوانده ارتش سرخ شوروی در رشت، هرچند وقت، گروه های موسیقی عمدتا آذربایجانی در سینما خورشید برنامه اجرا می کردند و تماشای آن رایگان و مجانی بود. فیلم های روسی که اکثرا زمینه تبلیغی داشت».
حال می توان فهمید که چرا عمارت بلدیه درهای متعدد به سمت میدان شهرداری داشت. در واقع بخش فرهنگی عمارت بلدیه – که باید مورد استفاده مردم باشد – از بخش اداری جدا بوده است. وقتی از سالخوردگان رشت درباره مکان سینما و سالن تئاتر بلدیه رشت می پرسم، اشاره دارند که سالن تئاتر در حیاط مجاور عمارت بلدیه بوده و درب ورودی آن از سالن یال غربی طبقه اول بود. سالن بزرگی که به گفته مهندس روبرت واهانیان(پژوهشگر رشت) سقف سالن تئاتر در برف سنگین سال ۱۳۲۸ فرو می ریزد و بعدها دوباره تجدید بنا می شود.
در حال حاضر که الحاقات عمارت بلدیه رشت حذف شده، شورای فنی میراث فرهنگی گیلان هم تاکید دارد که عمارت بلدیه دارای چند سالن کشیده با درهای بلند چوبی رو به میدان شهرداری بوده و در ضلع دیگر، دارای ایوانی مشرف به حیاط پشتی بوده است و بعدها ایوان مسقف شده و تمامی سالن ها با ایجاد دیوارهای الحاقی، به چندین اتاق مجزا برای کادر اداری بلدیه تبدیل شده است. حال که الحاقات گذشته عمارت بلدیه در حد ضرورت زدوده شده، بد نیست سینما خورشید به عمارت بلدیه رشت بازگردد و پیاده راه فرهنگی که تا نیمه شب مملو از جمعیتی است که میدان شهرداری را برای دورهمی انتخاب می کنند، به روی علاقمندان به حوزه فرهنگ باز شود.
گفتنی است، مجموعه بناهای میراثی شهر رشت، دوره تحول معماری را در گیلان نشان می دهد. بناهایی که الگوی آن برگرفته از معماری نئوکلاسیک اروپایی است. نخستین بنا از این مجموعه، عمارت بلدیه است. کلنگ احداث ساختمان اداری بلدیه در سال ۱۳۰۲ خورشیدی به زمین زده شد و چهارم اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۵ افتتاح شد و اول تیرماه ۱۳۰۵ اداره بلدیه رشت رسما به ساختمان جدید منتقل شد. این عمارت در ۲۶ آذر ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۱۶ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شد.
