اغراق نیست اگر بگوییم در این ۲۰ ماه سخت کرونایی و موج‌های بلند همه‌گیری، کودکان بیشترین آسیب را از نظر روانی و رشد دهنی- جسمی متحمل شدند و بار بیشترین ناخوشی‌های ممکن، بر شانه‌های کوچک‌شان سنگینی کرده است.
بچه‌های ما هر روز و هر ساعت همراه با والدین (یا گاهی به صورت تکی) اخبار ناگواری از کمبود ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده تا مرگ و بستری و بیماری و کمبود واکسن و دارو را می‌شنیدند و با ذهن‌های کوچک خود، فاجعه‌هایی بزرگتر و پررنگ‌تر از واقعیت، تجسم می‌کردند؛ از تصور فجایعی ذهنی درباره مرگ خواهر و برادر و پدر و مادر و دوستان و فامیل و معلم مدرسه و مربی مهد کودک تا بستری‌شدن در تنهایی‌های بیمارستان، امکان بند آمدن نفس در دستگاه‌های اکسیژن‌ساز و …
فقط کافی است به این نکته روانشناسان درباره کودکان دقت کنیم که می‌گویند: «کودکان مشاهده گرانی دقیق و باهوش و مفسرانی بی‌تجربه هستند»؛ به بیان دیگر کودکان، کوچکترین علائم و نشانه‌های استرس، شادی، غم، هیجان و نگرانی را در چهره و رفتار بزرگترها به سرعت متوجه می‌شوند، اما در تفسیر و فهم دلایل یا نتایج آن عاجزند؛ به این معنا که ممکن است یک نگرانی ساده یا یک غم زودگذر را در چهره پدر و مادر به یک حادثه بسیار ترسناک در آینده ربط دهند یا آن را به اتفاقی بسیار ناخوشایندتر، بزرگتر، وحشتناک‌تر و وخیم‌تر از واقعیت تعبیر کنند!
به همین دلیل در روزهای کرونایی که حال عمومی جامعه خوش نبود، کودکان در کنار شنیدن و دیدن اخبار، با دیدن چهره‌های پریشان بزرگترها، شاید در ظاهر به دلداری آنها تمکین می‌کردند، اما خدا می‌داند که در دل‌های کوچک‌شان چه غوغایی از دلهره و تشویش برپا بوده است.
حالا می‌توانیم تا حدی درک کنیم که این گروه سنی، چه روزها و ماه‌های وحشتناک و پراسترسی را از سر گذرانده‌اند؛ چه شبها که با ترس از مرگ عزیران شان به خواب رفته و چه صبح‌ها که با استرس فقدان عزیزی دیگر برخاسته‌اند.
به این موارد اضافه کنید کاهش محسوس تفریح و بازی و نیز مهدکودک نرفتن، پارک نرفتن، شهربازی نرفتن، استخر و باشگاه ورزشی نرفتن و البته مدرسه نرفتن و وقت نگذراندن با همسالان و محصور ماندن در خانه‌های آپارتمانی امروز و مصیبت‌های ماسک زدن و شستشوی مکرر دست‌ها و ضدعفونی کردن اسباب بازی‌ها و خوراکی‌ها و …
با در نظر داشتن مجموع این موارد، احتمالا شما هم با نگارنده موافقید که کودکان در این شرایط، بیش و پیش از هر چیزی نیازمند خوشحالی، نشاط، تفریح و شادی کردن هستند و اگر به واقع به سلامت روان و ساختارهای رشد ذهنی آنها اهمیت می‌دهیم، باید از کوچکترین فرصت برای برآوردن این نیاز عمیق آنها استفاده کنیم.
۱۶ تا ۲۲ مهرماه هر سال در کشور ما به نام هفته ملی کودک نامگذاری شده است و چه فرصتی گرانقدرتر از این برای شاد کردن کودکان؟ پس لطفا به هر کدام از موارد زیر که می‌توانید عمل کنید:
۱. تا می‌توانید با آنها بازی کنید
شاید ندانید که راه ورود به دنیای کودکان بازی کردن است؛ از بازی‌های ساده‌ای مانند قایم باشک تا منچ و مارپله و انواع دیگر بازی‌های نیازمند حرکت و جنب‌وجوش؛ این یک هفته را لطفا تا می‌توانید با کودکان‌تان بازی کنید، آنها را با رعایت شیوه‌نامه‌ها در ساعات خلوت به پارک ببرید، باهم به گشت‌وگذار بروید و همه تلاش خود را به کار گیرید تا آنچه را که دوست دارند فراهم کنید به جز بازی‌های رایانه‌ایی.
۲. تلویزیون و گوشی را خاموش کنید
لطفا این یک هفته را دست از گوشی تلفن همراه بردارید و به جای آن با کودک خود وقت بگذرانید؛ ساعات استفاده از تلویزیون را برای خود و کودکتان محدود کنید و به جای آن به فعالیت‌های مفید دیگر بپردازید؛ به طور نمونه با هم به خرید بروید یا فعالیت‌های عادی رزوانه را برای بچه‌ها شاد کنید؛ مثلا با هم و همراه با شوخی و بازی خانه را جاروکنید، راه‌پله یا انباری را نظافت و مرتب کنید؛ کتابخانه‌تان را مرتب کنید، برای بچه‌ها کتاب داستان بخوانید، با هم فیلم یا کارتون مورد علاقه او را ببینید، دسته جمعی شعر و آواز بخوانید و آهنگ‌های شاد کودکانه را برای آنها پخش کنید.
اگر کودکتان هم به استفاده از لپ‌تاپ یا گوشی وابسته شده، تلاش کنید این یک هفته را چنان برنامه‌ریزی کنید که نیاز کمتری به رفتن به سراغ گوشی و خریدن در تنهایی خود داشته باشد.
۳. هدیه‌های ساده بگیرید
اگر کودکی و نوجوانی خود را به خوبی به یاد داشته باشیم، احتمالا متوجه می‌شویم هدیه‌ها و کادوهای دیگران، چه نقش مهمی در شادکردن ما داشتند؛ در این یک هفته تلاش کنید با خریدن هدایای ساده، کودک را شگفت‌زده (سورپرایز) کنید؛ اگر توان مالی دارید سعی کنید چیزی بخرید که کودکتان مدت‌ها در انتظارش بوده است، در غیراین‌صورت با کادوهای ساده و ارزان مانند کتاب، خوراکی یا تنقلات سالم مورد علاقه او و کادو کردن آنها، لحظات شادی برای او بسازید.
۴. به کودک «توجه» و او را تشویق کنید
ما بزرگترها اگر می‌دانستیم توجه و تشویق کردن کودک تا چه اندازه برای او مهم و لذتبخش است، هرگز از آن غفلت نمی‌کردیم؛ در این هفته به صورت ویژه به کودک توجه کنید؛ از رفتارهای خوبش تعریف و تمجید کنید؛ به نقاشی‌ای که می‌کشد دقت کنید و به بهانه‌های مختلف تشویق‌اش کنید؛ به شعری که می‌خواند توجه کنید و از او بخواهید باز هم بخواند؛ به پرسش‌های مکرر او توجه کنید و پاسخ دهید؛ با او حرف بزنید و به حرف‌هایش با توجه و شوق گوش کنید؛ درباره ترس‌های ذهنی‌اش با او حرف بزنید؛ درباره بهتر شدن وضعیت کرونا در آینده نزدیک دلگرمش کنید؛ از نتایج خوب فراگیرشدن واکسن در جامعه بگویید و به او اطمینان دهید که بار دیگر روزهای خوب بی‌کرونا باز می‌گردد و …
تا چشم به هم بزنید، این هفته تمام می‌شود و از شما در ذهن کودک یک خاطره شاد و دلچسب باقی می‌ماند؛ حالا اگر نتایج مثبت یک هفته شاد را برای کودک دیدید، در طول سال هم به آن ادامه دهید؛ لازم نیست به شدت این هفته باشد؛ فقط کافی است در روز دقایقی را به کودک و دنیای او اختصاص دهید، آنگاه خودتان راه‌های اختصاصی شادتر کردن کودکتان را پیدا خواهید کرد، به همین سادگی.
