بورس تهران در هفته جاری و پس از یک دوره پُر افت و خیز، به مدار صعودی بازگشته است. در این میان، برخی سهامداران سودهای خوبی به دست آورده‌اند و گروهی از سهامداران تازه‌کار هم متضرر شده‌اند. به نظر می‌رسد دلیل متضرر شدن اغلب سهامداران تازه‌وارد، بیش از هر عامل دیگر، عدم آشنایی با روند حرفه‌ای انتخاب سهام جهت سرمایه‌گذاری و ناآگاهی از چگونگی فعالیت در این بازار بوده است.

«سعیده امیراحمدی» کارشناس بازار سرمایه و مشاور سرمایه‌گذاری، معتقد است که سرمایه‌گذاران باید ضمن تلاش برای افزایش اطلاعات خود، از کمک شرکت‌های معتبر و قانونی مشاوره سرمایه‌گذاری، برای فعالیت در بازار سرمایه استفاده کنند و نباید بدون آگاهی از نحوه عملکرد بازار، دست به خریدهای پرُریسک بزنند.

نباید بدون آگاهی، دست به ریسک‌های بزرگ زد

در حالی که برخی سرمایه‌گذاران تازه وارد، مدعی هستند که بدون دانش و تجربه کافی، توانسته‌اند سودهای کلانی در این بازار به دست آورند، امیراحمدی معتقد است که این سودها، ناشی از رونق بازار سرمایه بوده است و با تلاطم در بازار، افرادی که دانش کافی نداشته باشند، به سادگی متضرر می‌شوند.

این مشاور سرمایه‌گذاری افزود: «ممکن است افرادی بدون آگاهی و با خرید سهم، سود قابل توجهی از بورس به دست آورند. در برخی مقاطع زمانی همچون اواخر سال ۱۳۹۶ تا نیمه اول سال ۱۳۹۷، اغلب سهم‌ها بازده خوبی داشتند در این برهه بیشتر سهم‌ها از ارزندگی برخوردار و جریان نقدینگی تزریق شده به بازار سبب رونق منطقی و درست بازار شده بود. بسیاری از افراد هم در این مقطع زمانی سهام خریدند و به سودهای خوبی هم رسیدند. اگرچه وضعیت بازار در مهرماه سال ۱۳۹۷ خوب نبود، اما شرایط بازار پس از یک دوره اصلاح، ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۷ و ماه‌های آغازین سال ۱۳۹۸ دوباره مثبت شد و حتی تا اردیبهشت ماه امسال بازار پر رونقی را شاهد بودیم».

افراد ناوارد اگرچه ممکن است در زمان صعود کلی بازار، سود به دست آورند، اما با کوچکترین تلاطمی در بازار، می‌توانند متضرر شوند.

امیراحمدی در ادامه یادآور شد: «واقعیت این است که سود افراد در این بازه‌های زمانی بخاطر خرید خوب سهام نبود؛ بلکه می‌توان آن را ناشی از شرایط کلی رو به رشد بازار دانست. این سوددهی به این معنا نیست که همه سهم‌ها ارزنده هستند؛ بلکه به این معنا است که شرایط مثبت بازار، خواه ناخواه موجب سود دهی اغلب سهم‌ها می‌شود، فارغ از اینکه آن سهم ارزنده باشد یا نباشد».

وی تاکید کرد که در این وضعیت، سهامداران ناآگاه ممکن است دچار اشتباه شوند. وی افزود: «موفقیت حاصل از سوددهی سهام در بازارهای پر رونق، ممکن است افراد را دچار این اشتباه کند که این موفقیت ناشی از تصمیم‌گیری درست آن‌ها برای خرید برخی سهم‌ها است. اما همین افراد در زمان افت شاخص بورس و بروز التهاب در بازار، تصور می‌کنند که دولت یا عوامل بیرونی باعث شکست آن‌ها شده است. کمتر می‌بینیم که افراد به رفتار خود فکر کنند و از خود بپرسند که در کدام سرمایه‌گذاری اشتباه کرده‌اند که این شکست حاصل شده است. واقعیت آن است اگر بخواهیم هر کار حرفه‌ای را انجام بدهیم باید برای آن آموزش ببینیم، هزینه کنیم و وقت بگذاریم».

سرمایه‌گذاری در بورس می‌تواند جایگزین سرمایه‌گذاری در بازارهای دیگر شود

بسیاری از افراد عادی که در گذشته در بازار سکه، ارز، مسکن یا خودرو سرمایه‌گذاری می‌کردند، با تصور اینکه سرمایه‌گذاری در بورس نیز کار آسانی است، به سراغ این بازار رفتند. اما سازوکارها در بورس بسیار متفاوت از دیگر بازارها است. امیراحمدی در ادامه ضمن اشاره به این تفاوت‌ها، گفت: «زمانی که کسی تصمیم به سرمایه‌گذاری می‌گیرد، باید عوامل مختلفی را برای این سرمایه‌گذاری در نظر بگیرد. اول از همه آن که سرمایه‌گذار باید مسئله «نقد شوندگی» سرمایه خود را مورد توجه قرار می‌دهد. نقدشوندگی به این معنا است که وقتی فردی نیاز به پول نقد دارد، بتواند در اسرع وقت سرمایه‌گذاری خود را به پول نقد تبدیل کند. اولویت دوم آن است که در یک سرمایه‌گذاری، اصل پول فرد حفظ شود. به عبارت دقیق‌تر فرد باید مطمئن باشد که اگر سود نمی‌کند، حداقل ضرر هم نخواهد کرد. در مرحله سوم هم باید به این فکر کرد که آیا از این خرید سودی هم حاصل خواهد شد یا خیر. واقعیت آن است که سکه، ارز، مسکن و خودرو، در مجموع کمتر از سهام قابلیت نقدشوگی دارند. در عین حال اگر فردی با رعایت این سه شرط، سهم خریده باشد، قطعا در شرایط ریزش یا اصلاح بازار، می‌تواند از آن خارج شود. فارغ از اینکه سود کرده یا سود نکرده است».

سرمایه‌گذاران به جای خرید مسکن، طلا یا ارز، می‌توانند سهام شرکت‌های فعال در بازارهای مسکن را خریداری کرده یا به سراغ خرید سهام شرکت‌هایی بروند که درآمد ارزی دارند یا در بخش فلزات فعالیت می‌کنند. 

طرح این نکته اهمیت دارد که رونق بازار بورس، می‌تواند به رونق اقتصاد کشور کمک کند. امیراحمدی در این ارتباط ضمن اشاره به تاثیر رونق بازار سرمایه بر کاهش تقاضا در بازار دلار و ارز، گفت: «بازار سرمایه، دماسنج اقتصاد کشور است. اگر فردی با این تصور که بهای ارز بالا خواهد رفت، وارد بازار شود می‌تواند به سراغ خرید سهام شرکت‌هایی برود که درآمد ارزی دارند. بدین ترتیب آن بهره‌ای که فرد می‌خواهد از نگهداری فیزیکی یک ارز ببرد، از خرید سهامی با درآمد ارزی خواهد برد. اگر تصور می‌شود که بهای طلا یا فلزات اساسی افزایش پیدا خواهد کرد، با خرید سهام شرکت‌های فلزی می‌توان سود برد و اگر مفروض آن است که بازار مسکن پر رونق می‌شود، افراد می‌توانند سهام شرکت‌های ساختمانی را بخرند. همه این سهام‌ها در بازار سرمایه موجود هستند و نباید با تصور اینکه قرار است قیمت یک دارایی افزایش پیدا کند، همان دارایی را به صورت فیزیکی تهیه کرد. می‌توان به جای مراجعه به یک بازار، سهام آن شرکت‌های فعال در همان بازار را از طریق بورس خرید».

امیراحمدی ضمن اشاره به برخی صف‌های طویل فروش برخی سهم‌ها در هفته‌های گذشته، گفت: «اگر فردی از خرید سهم خود مطمئن نباشد و نسبت به بنیادی بودن و ارزنده بودن آن شک داشته باشد، دچار ترس خواهد شد. در این حالت و با اصلاح بازار، این ترس‌ها منجر به تشکیل صف‌های سنگین می‌شود و حضور افراد برای فروش فوری سهم، این صف‌ها را تشدید خواهد کرد».

نباید فریب مدعیان در فضای مجازی را خورد

طی ماه‌های گذشته، برخی افراد با طرح ادعاهایی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، «سیگنال‌هایی» را برای خرید یا فروش برخی سهام‌ها منتشر کردند. اما این «سیگنال فروشی‌ها» با اما و اگرهایی همراه است. این کارشناس بازار سرمایه درباره سیگنال فروشی در شبکه‌های اجتماعی گفت: «باید پرسید چرا فردی که مدعی است دانش بالایی درباره بورس دارد، قصد این را دارد که اطلاعات ارزشمند خود را در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارد؟ افراد آگاه و مسلط به بازار، بطور حتم خودشان در بازار سهام می‌خرند و می‌فروشند و سودشان را به دست می‌آورند و فرصتی هم برای راهنمایی دیگران ندارند».

برخی افراد سودجو با سیگنال‌سازی‌های کاذب و غیرمسئولانه در فضای مجازی برای سهم‌های غیرارزنده، موجب ضرر و زیان سرمایه‌گذاران می‌شوند.

امیراحمدی افزود: «نمی‌خواهم بگویم همه افراد فعال در فضای مجازی یا شبکه‌های اجتماعی نیت بدی دارند؛ اما به جرات می‌توان گفت که بخش بزرگی از افرادی که بدون مجوز و غیرقانونی درباره خرید یا فروش سهام اطلاعات منتشر می‌کنند، آدم‌هایی هستند که دانش کمی دارند و به پشتوانه دنبال‌کنندگان خود در این شبکه‌ها، سهمی را می‌خرند و گروهی را با خود همراه می‌کنند تا قیمت سهم را بالا ببرند. این افراد پس از کسب سود، سهم خود را می‌فروشند و آن وقت به دنبال کنندگان خود می‌گویند تا سهم خریداری شده را بفروشند. در نتیجه دنبال کننده‌های این افراد مدعی، در صف‌های فروش می‌مانند. در این شرایط این دنبال کنندگان سهمی را دارند که ارزنده نبوده، حباب قیمتی هم برای آن ایجاد شده و حالا ناچار به فروش آن با ضرر هستند».

این مشاور سرمایه‌گذاری در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان در بازار سرمایه سودی مطمئن و منطقی را به دست آورد، یادآور شد: «افراد باید از جایی مشاوره و آموزش خود را دریافت کنند که هم مجوز این کار را دارد، هم در این زمینه تخصص داشته و هم در قبال مشاوره‌های خود مسئولیت‌پذیر است. در مقام مقایسه برخی افرادی که در فضای مجازی سیگنال‌سازی می‌کنند، در قبال حرف خود مسئولیتی را تقبل نمی‌کنند و در صورت بروز هرگونه مشکلی سرمایه‌گذاران به این افراد دسترسی هم نخواهند داشت».

امیراحمدی تاکید کرد که شرکت‌های معتبر و دارای مجوز، به سهامداران مشاوره‌های قابل قبولی را ارائه می‌دهند. وی افزود: «یکی از وظایف شرکت‌های قانونی مشاوره سرمایه‌گذاری و دارای مجوز، آموزش به سهامداران است». وی افزود: «برای آن که فردی بتواند خودش خرید، فروش و معاملات را انجام دهد و مبانی ابتدایی تحلیلی را بداند، دست کم شش ماه و هر هفته حداقل سه تا چهارساعت زمان نیاز است تا این آموزش‌ها را کسب کند. البته این به آن معنا نیست که فرد نمی‌تواند تا پایان چنین آموزش‌هایی خرید و فروش انجام دهد. سهامداران می‌توانند ابتدا با مبالغ بسیار جزئی و در حین فراگیری آموزش‌های لازم، با خرید و فروش محدود سهام کسب تجربه کنند؛ اما بهتر است تا زمانی که دوره‌های آموزشی آن‌ها تکمیل نشده است، سرمایه بزرگی را وارد بورس نکنند»

شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، مشاوران معتبر بازار سرمایه

همه افراد ممکن است وقت، حوصله یا دانش کافی برای دریافت آموزش‌های پیچیده و تخصصی بورس را نداشته باشند. امیراحمدی برای چنین افرادی پیشنهاد جذابی داشت و گفت: «برای آدم‌هایی که فرصت و زمان کافی برای فراگیری آموزش‌های لازم را ندارند، پیشنهاد می‌شود از امکانات صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده کنند. این کارشناس بازار سرمایه ضمن اشاره به نحوه فعالیت‌ این صندوق‌ها گفت: «صندوق‌های سرمایه‌گذاری متفاوتی در بازار وجود دارد. «صندوق‌های سهامی»، «صندوق‌های با درآمد ثابت» و «صندوق‌های مختلط» از انواع مختلف این صندوق‌ها هستند. از نام هرکدام از این صندوق‌ها پیدا است که چه نوع فعالیتی را انجام می‌دهند. صندوق سهامی، در سهام سرمایه‌گذاری می‌کند، صندوق با درآمد ثابت، در خرید و فروش اوراق با درآمد ثابت که سود تضمین شده پرداخت می‌کند، فعالیت دارد و صندوق مختلط هم ترکیبی از این دو نوع  صندوق است».

سرمایه‌گذاران با هر میزان از سرمایه، می‌توانند از شرکت‌های معتبر مشاور سرمایه‌گذاری، توصیه‌ها و راهنمایی لازم برای خرید سهام را دریافت کنند.

وی افزود: «سرمایه‌گذاران می‌توانند با بررسی تارنماهای معتبر و ملاحظه رده‌بندی این صندوق‌های سرمایه‌گذاری و کسب اطلاعات در مورد آن‌ها، تصمیم‌ بگیرند که کدام صندوق سرمایه‌گذاری را انتخاب کنند. آنان با این کار هم از منافع بازار بهره‌مند شده و هم از زمان خود برای انجام امور دیگری استفاده خواهند کرد».

این مشاور سرمایه‌گذاری در پایان یادآور شد که همه شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری وظیفه دارند به همه افراد، حتی افرادی که منابع محدود مالی دارند، هم مشاوره ارائه دهند. ولی شکل و نحوه این مشاوره متفاوت است. وی افزود: «همه شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری با گروهی از تحلیل­گران حرفه‌ای و معتبر بازار سرمایه همکاری می‌کنند. اعضای این گروه‌ها به صورت مداوم وضعیت بازار را رصد و تحلیل می‌کنند و اغلب آن‌ها به مشتریان خود بسته مشاوره ارائه می‌دهند. بدین ترتیب شرکت‌های مشاوره از طریق ارائه فهرست سهام‌ ارزشمند، اطلاعات مناسب برای سرمایه‌گذاری را در اختیار سرمایه‌گذاران می‌گذارند. سرمایه‌گذاران با دریافت این اطلاعات می‌توانند با انتخاب سهام‌ مناسب، علاوه بر حفظ سرمایه خود، سود کافی نیز کسب کنند. البته باید در پایان تاکید کرد که هر بازاری ریسک‌های خاص خود را دارد و باید به آن به صورت بلند مدت نگاه کرد. نگاه کوتاه مدت به بازار سرمایه، بزرگترین اشتباه ممکن است».