در حوزه دانشنامه‌نویسی یا جمع‌آوری منابع اطلاعاتی درباره موضوعی واحد که شاید بیشترین آشنایی ما نسبت به چنین آثاری به دایرهالمعارف‌ها بازمی‌گردد، عموماً تحقیق میدانی و کتابخانه‌ای، پژوهش و اسناد پیشادستی مهم‌ترین منابع اطلاعاتی برای هر پژوهشگر به شمار رفته و در پژوهش مدنظر قرار می‌گیرد.
آرمین حیدریان به‌عنوان یکی پژوهشگران بنام و شناخته شده فرهنگ نوروز، آیین، رسوم و سنت‌های کهن آن در جغرافیای کشورمان و پهنه وسیع‌تر برپایی و پاسداشت جشن نوروز که از آن به عنوان «ایران فرهنگی» نیز نام برده می‌شود به همراه نیوشا دقیقی‌ماسوله در کتاب دانشنامه نوروز ذیل عنوان فرعی سه گفتار از نوروز در ایران و شصت کشور جهان که توسط انتشارات دهسرا منتشر شده است نکات بسیار ظریفی را در این حوزه آشنا به عموم مخاطبانش در قالب پژوهش و نگارش این اثر ارائه می‌دهد.
کتاب دانشنامه نوروز در برگیرنده مقالات و آثار پیشتر چاپ شده در حوزه دانشنامه نویسی و مطالعات پژوهشی آرمین حیدریان و نیوشا دقیقی‌ماسوله به عنوان نگارندگان کتاب حاضر و چهره‌های ماندگار آسمان مطالعات ایرانی، زبان و ادبیات فارسی همچون استاد ژاله آموزگار، استاد ابوالقاسم اسماعیل پورمطلق و دیگر بزرگانی است که ابعاد گوناگون جشن باستانی نوروز مانند جهان‌بینی فرهنگی، اسطوره شناسی، گاه‌شماری، مردم شناسی، زبان شناسی، ادبیات شفاهی، مباحث تاریخی، اسطوره شناسی و غیره را در مختصات جغرافیای کنونی کشور ایران و شصت کشور جهان، مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.
ارجاعات متقن برای اثبات اصالت اثری در مقام دانشنامه
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: در کتاب سفرنامه پولاک در ایران دربارهٔ مراسم نوروز در دربار آمده‌است که نوروز در زیر آسمان شاد و زیبای ایران جشنی است برای شادی و شادکامی. برای نمونه و در تشریح آئین‌های نوروزی می توان به جشن «سلام نوروزی» در دربار اشاره کرد. جایی که در منابع آمده: بیست دقیقه پیش از تحویل سال، شاه وارد می‌شود. هنگام ورود به تالار، یک خواجه و چند پیشخدمت به دنبال شاه هستند. او به طرف شاه نشینی که مخصوص او تهیه شده می‌رود. چهارزانو روی فرش ابریشمین می‌نشیند و راحت و آسوده به پشتی تکیه می‌دهد. در هنگامی که تنها چند دقیقه به حلول سال نو باقی است، نظام العلما با محلول طلا بر کاسه‌ای چینی رقم سال نو و زیر آن آرزوی برکت را می‌نویسد، اکنون دیگر منجمین علامت می‌دهند و توپ شلیک می‌شود و منجم‌باشی رسماً به اطلاع شاه می‌رساند که سال نو آغاز شده‌است. بلافاصله روحانیون حاضر و صاحب‌منصبان بانگ مبارک باد برمی‌دارند.
از طرف مستوفی‌الممالک کیسه‌های متعدد از سکه‌های جدیدالضرب طلا و نقره تقدیم شاه می‌شود. شاه محتوی آنها را روی یک سینی بزرگ نقره می‌ریزد آنها را با هم مخلوط می‌کند و به هر یک از حاضران چندتایی از آنها می‌دهد زیرا گرفتن سکه نو به هنگام تحویل سال میمنت دارد.
از همین نوشته پیداست که با اینکه این اثر روایتی بسیاردقیق از آنچه که در اواخر عهد قاجار در حوزه پاسداشت و حلول سال نو از سوی دربار و شاه صورت می‌گرفت و سپس همراهی روحانیان و صاحب‌منصبان را با خود به‌همراه داشته تا اشارتی چون عیدی گرفتن که امروز نیز برای ما به همان میزان آشنا و رویکردی شادی‌بخش است؛ اما باز هم نویسندگان این اثر برای دقیق بودن ارجاعات دانشنامه خود به سراغ منابعی رفته‌اند که در ذکر هر فصل از اثرشان مستقیم به آنها اشاره داشته اند.
روایتی هوشمند برای افزایش و عمق دامنه مخاطبان
با مرور و مطالعه این کتاب به راحتی می‌توان گفت که جای چنین اثری در قامت دانشنامه‌ای برای نوروز خالی بود. چرا که عموما کتاب‌های دانشنامه‌ای اغلب با چنان ادبیات خشک و تختی با مخاطبان خود به اشتراک مباحث می‌پردازند که شاهد کاهش گستره دامنه مخاطبان آنها هستیم.
اغلب مخاطبان کتاب‌های دانشنامه‌ای با روایت ادبیات سنگین و علمی دانشگاهی را پژوهشگران، زبان‌شناسان، فرهنگ شناسان، رفتار شناسان و مردم‌شناسان تشکیل می‌دهند. اما آرمین حیدریان و نیوشا دقیقی‌ماسوله با شناسایی این آسیب تلاش کرده‌اند تا با آرام و روان ساختن روایت کتاب‌شان دامنه مخاطبان خود را آن‌گونه که تمامی ما ایرانیان این آیین و جشن را گرامی می‌داریم با نگاه و ظرافتی اصولی دامنه مخاطبان این اثر را به همان میزان گسترش و عمق بخشند.
جشن باستانی نوروز به عنوان یکی از شاخصه‌های اصلی فرهنگ ایرانی
کتاب دانشنامه نوروز ذیل عنوان فرعی سه گفتار از نوروز در ایران و شصت کشور جهان به قلم آرمین حیدریان و نیوشا دقیقی‌ماسوله در سه بخش عمده نوشته شده است. بخش نخست به بررسی کلی آداب و رسوم جشن نوروز در استان‌های داخل ایران و شصت کشور مختلف؛ بخش دوم به پیشینه و مباحث مربوط به نوروز در دانشنامه آزاد و بخش سوم به مطالعه دقیق و جامع آیین های نوروز در کشورهای اصلی برگزار کننده نوروز مانند ایران، افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان، قرقیزستان، قزاقستان، پاکستان، ازبکستان، هندوستان، داغستان، ترکیه، ترکمنستان و … پرداخته است.
رسالت آرمین حیدریان و نیوشا دقیقی‌ماسوله به عنوان تدوینگران این کتاب، ارائه اثری جامع در راستای بررسی ردپای جشن باستانی نوروز به عنوان یکی از شاخصه‌های اصلی فرهنگ ایرانی، در میان مردم شصت کشور جهان بوده است. افزون بر این، گردآوری مجموعه‌ای از مقاله‌های اساتید و صاحب‌نظران کشورهای حوزه فرهنگی نوروز، با هدف ارائه اطلاعات نو و آشنا کردن مخاطبان با دیدگاه‌های جدید در قالب کتاب کتاب دانشنامه نوروز ذیل عنوان فرعی سه گفتار از نوروز در ایران و شصت کشور جهان صورت گرفته است.
